Næstkomandi sunnudag verður kona vígð í fyrsta skipti til embættis biskups Íslands. Þá verður brotið blað í íslenskri kirkjusögu en einnig í réttindabaráttu íslenskra kvenna. En vígsla konu í embætti biskups Íslands er ekki bara sögulegur atburðir í íslensku samhengi heldur einnig í hinu alþjóðlega kirknasamfélagi þar sem konur eru enn sem komið er fáar í hópi biskupsvígðra. Í stórum kirkjudeildum er konum meinað um aðgang að allri vígðri þjónustu, en í öðrum er enn deilt hart um það hvort veita skuli konum aðgang að biskupsþjónustunni, þó að konur séu nú þegar vígðar til prestsþjónustu.
Það hefur verið athyglisvert að fylgjast með viðbrögðum fólks við kosningu konu til að gegna biskupsembætti í íslensku þjóðkirkjunni. Margir hafa lýst ánægju sinni með kjör hennar og von um að framundan séu betri tímar í lífi og starfi kirkjunnar og samfélagsins alls. Eftir erfiða tíma í starfi kirkjunnar er kallað eftir breytingum á starfsháttum hennar sem vonast er til að auki trúverðugleika og traust til hennar hjá fólkinu í landinu. Þjónusta kirkjunnar hefur breyst mikið á síðustu áratugum, meðal annars með tilkomu kvenna í prestastétt. Tæpum fjörutíu árum eftir að fyrsta konan var vígð til prestsþjónustu eru fáir sem efast um hæfni kvenna til að sinna prestsstarfinu. Það ætti ekki að þurfa að taka það fram að auðvitað eru konur misjafanlega hæfar til að gegna því starfi, engu síður en karlar. Jafnréttisbarátta snýst ekki um það að líta fram hjá eiginleikum einstakra kvenna eins og sumir virðast halda. Hún snýst um það að koma í veg fyrir að konum, vegna kyns síns, sé haldið frá því að taka virkan þátt til jafns við karla, hvort sem um er að ræða kjörgengi eða kosningarétt, eða réttindi til menntunar og starfa. Þegar rætt er um mikilvægi þess að konur hasli sér völl þar sem karlar hafa verið einráðir er því ekki verið að gera lítið úr mati á menntun eða hæfileikum, heldur snýst þetta alfarið um að konur eigi sömu möguleika og karlar. Eitthvað sem við getum því miður ekki tekið sem sjálfsögðum hlut.
Það er sannfæring mín að konur hafi ekki einar notið góðs af því að fá aðgang að vígðri þjónustu, heldur kirkjan í heild sinni. Fyrir vikið hefur starf hennar orðið auðugra og meira í takt við þarfir fólksins sem hún þjónar. Hvernig ætti annað að vera þar sem að fólkið sem tilheyrir kirkjunni er bæði karlkyns og kvenkyns? Að kona verði biskup kirkjunnar okkar er risastórt skref í átt til jafnrar stöðu kvenna og karla á starfsvettvangi kirkjunnar. Það er ennþá langt frá því að konur og karlar sitji þar við sama borð. Eitt dæmið er hlutfall kvenna og karla í embættum sóknarpresta í Reykjavíkur-prófastdæmunum, en aðeins ein kona er sóknarprestur í tuttugu og einu prestakalli.
Eftirvæntingin sem víða lætur á sér kræla í kjölfar kosningar konu í embætti biskups Íslands ætti ekki að koma á óvart. Í samfélagi okkar ríkir mikil óþreyja en einnig eftirvænting. Fólk biður um breytingar og uppgjör við það sem er að baki. Innan kirkjunnar hefur mikið gengið á síðustu árin. Deilumál hafa skapað pirring og jafnvel flokkadrætti. Það er stórt og mikið verkefni sem bíður nýs biskups. Það er eðlilegt að væntingarnar til hennar séu miklar en mikilvægt að þær séu ekki óraunsæjar. Ég leyni því ekki að ég vænti þess á næstu mánuðum og árum að fá að sjá þess merki í starfi kirkjunnar að þar sé kona við stjórnvölinn, m.a. í aukinni valddreifingu og flatari stjórnskipan. Biskup Íslands er ekki páfi. Þessvegna er mikilvægt að stjórnskipun kirkjunnar einkennist ekki af valdapíramída, þar sem allt vald er á endanum í hendi þess sem trónir á toppnum. Biskup er fyrst og síðast þjónn kirkjunnar, en ekki valdsmaður. Ég á von á því að reynslan af móðurhlutverkinu eigi eftir að reynast verðandi biskup notadrjúg á nýjum starfsvettvangi. Bleiki liturinn á efalaust eftir að fara henni vel og verða tákn um nýja tíma. 19. júní er tileinkaður baráttu kvenna fyrir bættum hag og auknum réttindum. Miklar breytingar urðu á stöðu kvenna í íslensku samfélagi í upphafi 20. aldar þegar konum var veittur lagalegur aðgangur að opinberum embættum til jafns við karla og réttur þeirra til að kjósa til Alþingis var tryggður. Í meira en áratug hefur Kvennakirkjan í samstarfi við Kvenréttindafélagið og Kvenfélagasambandið boðið til guðsþjónustu að kvöldi kvenréttindadagsins og gerir það enn þetta árið. Guðsþjónustan er haldin við þvottalaugarnar í Laugardalnum, sem gegndu mikilvægu hlutverki í lífi reykvískra kvenna langt fram á 20. öldina. Í þetta skipti ber guðsþjónustan þess merki að framundan eru kaflaskill í íslenskri kirkju– og kvenréttindasögu. Nýr biskup prédikar og prestsvígðar konur munu taka virkan þátt í þessari kvennamessu. Ég óska kirkjunni okkar til hamingju með nýjan biskup og frú biskup óska ég alls góðs í mikilvægu embætti.
