Messa í Grensáskirkju, prédikun
Biðjum:
Lifandi Guð.
Frá
þér ljós og lífið streymir,
líkn
og blessun hvert eitt sinn.
Mig
þín föðurforsjón geymir,
frelsar,
annast, Drottinn minn.
Þú
mér vísar lífsins leið,
léttir
kross og heftir neyð,
veitir
mátt og megn að stríða,
mitt
í freisting, hryggð og kvíða. (Sálmur 36:3 P. Jónsson)
Amen.
Náð
sé með yður og friður frá Guði föður vorum og Drottni Jesú Kristi. Amen.
Lottómiðinn
„Ég
vinn aldrei í lottóinu“, sagði maður heldur framlágur, en var spurður um hæl:
„Kaupir þú oft miða?“ „Nei mjög sjaldan, eiginlega aldrei.“ Var svarið.
Ég
hef stundum hugsað hvort það sé eins með bænina, þ.e.a.s. þegar fólk býsnast
yfir því þegar lífið virðist koma aftan að því, þegar samhengi atburða virðist
hverfa og lífið virðist óreiðukennt og háð tilviljunum.
Er
fólk kannski bara hætt að biðja bænirnar? Biður kannski bara mjög sjaldan, eða
eiginlega aldrei.
Ekki
vil ég líkja bæninni við kaup á lottó-miða, en líkindin kannski þau að hæpið er
að ætlast til þess að maður finni bænasvar, ef maður aldrei fer með bænirnar.
Bænadagur
Þessi
sunnudagur kirkjuársins er í almanaki kirkjunnar kallaður „Hinn almenni bænadagur“.
Bænin er eitt af hinum svokölluðu náðarmeðölum kirkjunnar, þ.e.a.s. þeim
farvegum sem miðlar náð Guðs. Önnur náðarmeðöl eru sakramentin, skírnin og
altarisgangan, Biblían og samfélagið í kirkjunni.
Að
tileinka einn dag bæninni þýðir ekki að allir hinir dagar ársins séu ekki
bænadagar, heldur einmitt undirstrikar hinn almenni bænadagur mikilvægi þess að
bænin fylgi okkur alla daga ársins, hverja stund lífsins.
Hallgrímur
Pétursson orti um bænina í einu versi fjórða Passíusálms:
Bænin
má aldrei bresta þig,
búin
er freisting ýmislig.
Þá
líf og sál er lúð og þjáð,
lykill
er hún að Drottins náð. (Ps. 4)
Lykill
er hún að Drottins náð, segir séra Hallgrímur.
Rauður
þráður
Sé
litið til texta dagsins, guðspjallatextans, sem og lexíunnar úr Gamla
testamentinu og pistilsins úr Nýja testamentinu, má þar finna sama rauða
þráðinn, þótt aldir skilji að ritunartíma textanna. Höfundarnir eru líka
ólíkir, en boðskapurinn sem þeir miðla nánast sá sami.
Yndislegur
textinn úr spádómsbók Jeremía miðlar þeim boðskap að Guð ætli sé góða hluti með
þá sem leita hans. Guð hefur fyrirætlanir til heilla en ekki til óhamingju, að
veita vonarríka framtíð.
Svo
heldur spámaðurinn áfram og segir fyrir munn Drottins, „Þegar þér ákallið
mig og komið og biðjið til mín mun ég bænheyra yður. Ef þér leitið mín munuð
þér finna mig. Þegar þér leitið mín af öllu hjarta læt ég yður finna mig.“
Þessi
texti minnir á orð Jesú í fjallræðunni er hann segir: „Biðjið og yður mun
gefast. Leitið og þér munuð finna. Knýið á og fyrir yður mun upplokið verða.“
Jesús
dregur þetta einnig fram í guðspjallatexta dagsins og segir: „Hvað sem þér
biðjið föðurinn um í mínu nafni mun hann veita yður. ... . Biðjið og þér munuð
öðlast svo að fögnuður yðar verði fullkominn.“
Páll
postuli hamrar það sama járn og ítrekar þann sama sannleika er hann skrifar
Tímateusi fyrra bréf sitt og segir:
„Fyrst af öllu hvet ég til að biðja og ákalla Guð og bera fram
fyrirbænir og þakkir fyrir alla menn.“
Og
boðskapurinn: Guð svarar bænum þínum.
Krafturinn
að baki lífinu, lífsorkan sem ég öllu býr, framkraftur tilverunnar, heyrir
bænir og svarar þeim.
Vefnaðurinn
Veröldin
virðist öfin úr slíkum efnivið þar sem Guð sjálfur er í þræðinum miðjum. Guð
virðist nærri okkur en okkar eigin andardráttur, en um leið fjarri okkur en
fjarlægasta stjörnuþoka.
Það
virðist djúpur sannleikur fólgin í því að Guð svari bænum. Ef við leggjum huga
okkar og hjarta fram, orðum vilja og væntingar, upphátt eða í hljóði, í einrúmi
eða með mörgum, þá kemur það hreyfingu á einhver þau öfl í heiminum sem stuðla
að góðu.
Biblían
birtir þá reynslu kynslóðanna, að kærleikans kraftur heyrir bænir okkar og svarar
þeim. Reynsla kynslóðanna er einmitt á þessum nótum.
Maðurinn
er líka andleg vera
Að
biðja bænir er staðfesting þess að við erum andlegar verur. „Maðurinn lifir
ekki á brauði einu saman, heldur á hverju því orði sem fram gengur af Guðs
munni“ segir Jesús í Matteusarguðspjalli og vitnar þar í 5. Mósebók.
Nafnið
Adam er hebreska og merkir maður. Inntak hugtaksins Adam felur það í sér að
maðurinn sé bæði líkamleg og andlega vera. Hebreskan væntir ekki þessarar
tvískiptingar á manninum í andlega og líkamlega veru, allt er það samofið.
Svo
virðist sem nútíminn vilji greina þarna á milli, að manneskjan geti lifað
mannlegu lífi án þess að viðurkenna sínar andlegu hliðar.
Ég
held að slíkt sé ekki gæfulegt, því það getur stuðlað að miklu óheilbrigði.
Bænin
og nútíminn
Umræða
um andlega vanheilsu er fyrirferðarmikil í samfélaginu. Þar er meðal annars
fjallað um skólaforðun barna og brottfall nemenda úr framhaldsskólum.
Gagnvart
andlegu áskorunum nútímans þurfum við að finna andleg úrræði.
Bænin
er svar við þeirri áskorun, það hafa kynslóðirnar reynt og það eru kynslóðirnar
að miðla okkur í textum Biblíunnar í dag.
Heimsfaraldurinn
hefur á síðustu tveimur árum haft þar gríðarleg áhrif, aukið á einangrun með
vaxandi kvíða hjá sumum. Innrás Rússa í Úkraínu snertir síðan alla
heimsbyggðina og óvíst er hver áhrifin verða til framtíðar. Svo virðist aftur
vera farið að skjálfa á Reykjanesi.
Óvissan
og ógnirnar eru álagsþættir sem hafa áhrif á alla menn. Það er vel að úrræða sé
leitað á vettvangi stjórnmálanna, þar sem hægt er veita fjármagni í allskyns
faglegan stuðning og aðstoð. Einnig felast lausnirnar gjarnan í félagslegum
þáttum sem hægt er að vinna á vettvangi skólanna, íþróttahreyfingarinnar,
æskulýðs- og annars félagsstarfs. Félagsauðurinn er mikill í samfélaginu og
faglegt félagsstarf er ómetanlegt. Allt getur það stuðlað að góðri andlegri
heilsu einstaklinga og samfélagsins í heild.
En bænin er leið til að auka birtustigið í okkar eigin lífi, auka birtustigið í
okkar andlega lífi. Ég tel að andlegri vanheilsu þurfi einnig að mæta með
andlegum úrræðum, sem eru í boði fyrir alla sem vilja þiggja.
Kirkjan
er vettvangur slíks. Alla sunnudaga er mögulegt að koma til helgihalds, líkt og
hér í dag. Ýmis önnur tilboð á hinu andlega sviði eru síðan einnig í boði, eins
og núvitundarstundir, kyrrðarstundir ýmiskonar, kyrrðarbæn og Biblíuleg íhugun.
Kyrrðarbæn er bænaaðferð sem fer fram í þögn. Í henni opnast hugur og hjarta,
öll vera okkar, fyrir Guði handan hugsana, orða og tilfinninga. Fyrir tilstilli
náðar Guðs opnum við vitund okkar fyrir honum sem við vitum, fyrir trú, að er
hið innra með okkur, nær okkur en andardráttur okkar, nær en hugsun okkar, nær
en sjálf vitund okkar.
Biblíuleg íhugun er ævagömul aðferð við að biðja yfir textum ritningarinnar. Í
Biblíulegri íhugun er hlustað á ritningarversin með hjartanu líkt og við ættum
í samtali við Guð þar sem hann legði til umræðuefnið. Með þessari bænaaðferð
leyfum við orðinu að móta okkur og verða hluti af okkur sjálfum.
Kyrrðarbænasamtökin á Íslandi eru síðan hreyfing fólks sem iðkar og stundar
þessa andlegu iðju, sjálfum sér og samfélaginu til gæfu. Kristin íhugun er
regnhlífarhugtak yfir fornar og nýjar íhugunar- og bænaaðferðir innan
kristinnar hefðar. Íhugun var ríkur þáttur í andlegri iðkun og uppbyggingu
kristinna manna frá upphafi. Frá því á 17. öld tapaðist hún að nokkru leyti úr
vitund fólks en á 20. öldinni var farið að vinna að því að endurheimta þennan
dýrmæta arf.
Kraftur
bænarinnar
Í
bæninni er fólginn kraftur sem hvergi er hægt að nálgast nema einmitt þar, í
samtali og samfélagi við Guð. Í gegnum bænina veitir Guð þeim sem biður
verkfæri út í lífsgönguna sem hvergi er hægt að fá nema einmitt þar.
Í bæn Drottins segjum við: „verði þinn vilji, svo á jörðu sem á himni“. Vilji
Guðs á einmitt að verða einnig hér, mitt á meðal okkar, ekki einungis á himnum
eða í eilífðinni, heldur hér og nú. Bænin er þessi leyndardómur, sem í senn er nær
óskiljanlegur, en um leið svo einfaldur að hver sem er getur iðkað bænina,
fundið nærveru Guðs í lífi sínu og aukið birtustigið þannig að lífið verður
ríkara, betra og fyllra.
Kvöldbæn
með barni við rúmstokkinn getur lýst inn í fullorðinsárin. Morgunbæn áður en
gengið er til daglegrar iðju getur varðað veginn til góðra verka.
Að biðja bænir frá eigin hjarta styrkir og eflir trúna. En einnig það að lesa bænabækur og bænavers frá öðrum, sem aðrir hafa fangað. Bæn Frans frá Assisi í þýðingu séra Sigurjóns Guðjónssonar hefur reynst mörgum vel og hljóðar svo:
Drottinn,
lát mig vera verkfæri friðar þíns.
Hjálpa mér til að leiða inn kærleika,
þar sem hatur ríkir,
trú, þar sem efinn ræður,
von, þar sem örvæntingin drottnar.
Hjálpa
mér að fyrirgefa, þar sem
rangsleitni er höfð í frammi,
að skapa eindrægni þar sem sundrung ríkir
að dreifa ljósi þar sem myrkur grúfir
og flytja fögnuð þar sem sorgin býr.
Meistari,
hjálpa mér að kappkosta ekki
svo mjög að vera huggaður sem að hugga,
ekki svo mjög að vera skilinn sem að skilja,
ekki svo mjög að vera elskaður sem að elska.
Því
að það er með því að gefa að vér þiggjum
með því að fyrirgefa að oss verður fyrirgefið
með því að týna lífi voru að vér vinnum það.
Það er með því að deyja að vér
upprísum til eilífs lífs.
Amen.
Megi
það vera bæn okkar í dag og alla daga, í Jesú nafni. Amen.
Dýrð
sé Guði, föður og syni og heilögum anda. Svo sem var í upphafi, er og verður um
aldir alda. Amen.
Takið postullegri kveðju: Náðin Drottins vors Jesú Krists, kærleiki Guðs og samfélag heilags anda sé og veri með yður öllum. Amen.
Jeremía 29:11-14a
Fyrra Tímóteusarbréf 2:1-6a
Jóhannesarguðspjall 16:23b-30
