Í Egilssögu segir frá því er Egill
Skallagrímsson reynir þann harm að missa tvo syni sína með stuttu millibili. Augasteinar hans, unaður og yndi, Böðvar og
Gunnar. Egill verður hryggur mjög og svo ganga þessir atburðir nærri honum að
hann missir lífslöngun og vill ekki lengur
líta þennan heim.
Hann leggst í lokrekkju sína og þiggur
hvorki mat né drykk og engin af heimilisfólki hans vogar sér að nálgast hann eða
yrða á hann - enda höfðu menn almennt af því slæma reynslu að eiga við hann þegar
illa lá á honum.
Þá
er sent eftir Þorgerði dóttur Egils, vestur í dali og henni tekst með fortölum
og blekkingum að vekja aftur lífslöngun Egils.
Á hlaðinu á Borg á Mýrum er afsteypa af myndverki Ásmundar Sveinssonar, sem hann gerir um þennan atburð og kallar Sonatorrek, eftir ljóði því sem Egill orti síðar um sonamissinn, sorg sína og tilfinningar. Í þessu verki Ásmundar birtast tvær persónur í átökum eða römmum slag. Hann dregur þar fram Egil og Þorgerði og lætur þau eins og glíma um hvað verður í lífi Egils; ætlar hann að lifa eða deyja? Getur hann tekist á við harm sinn og haft betur, eða verður hann undir?
Vinur minn einn sem kom í heimsókn og skoðaði þetta listaverk í krók og kring, kvað upp úr um álit sitt og sagði. „Mér finnst nú engin mannsmynd vera á Agli.“ Þá hefur hann sjálfsagt ekki áttað sig á hversu spámannlegur þessi dómur hans var. Vitaskuld er engin mannsmynd á Agli.
Ásmundur
birtir hann fullan af angist, sundurtættan, eins og æpandi upp í himininn, með
gat í gegn um sig miðjan. Það er kannski sönnust mynd af hinum sigursæla bardagamanni,
þegar hann lendir í atburðarás sem hann
ræður ekki við og getur ekki beitt afli sínu og vopnum, til að rétta hlut
sinn.
Hann
hefur hefur misst það sem honum er
kærast. Ræður ekki við sjálfan sig. Vanmátturinn algjör, yfirþyrmandi. Allur
heimsins harmur hefur slegið hann.
Við
þekkjum hvernig þessari sögu vindur fram.
Þorgerður fær föður sinn til að horfast í augu við sjálfan sig og hún
sannfærir hann um að hann eigi ekki að taka líf sitt, þótt hann sjái ekkert framundan annað en myrkur og dauða. Og hún fær hann til þess að yrkja. Egill yrkir þá ljóðið Sonatorrek, þar sem
hann lýsir líðan sinni, rekur harm sinn og nær að lokum sátt við hlutskipti
sitt. Hann lýkur ljóðinu með þessum orðum: „... skal eg þó glaður með góðan vilja og
óhryggur heljar bíða.“
Þessi saga af Agli og reynslu hans hefur almenna, mannlega skírskotun sem er ekki bundin einni skoðun eða trúarhugmynd. Hún kennir okkur að það er lífvænleg leið að bregðast við mótlæti með því að búa eitthvað til, með því að skapa öðrum til gagns, takast á við hvassviðri heimsins.
Með því að yrkja um harm sinn gengur Egill út úr
einsemd sjálfs sín og eignast eitthvað nýtt.
Hann liggur ekki lengur einn í kröm sinni og hugarangri, þvi hann hefur
skapað eitthvað sem hann getur deilt með öðrum og fært öðrum.
Í hjarta hans hafa ef til vill bærst svipaðar tilfinningar og skáldbróðir hans orðar svo vel í 102. Daví›ssálmi.
og
hróp mitt berist til þín.
Byrg
eigi auglit þitt fyrir mér
þegar
ég er í nauðum staddur,
hneig
að mér eyra þitt, þegar ég kalla,
flýt
þér að bænheyra mig.