Sonatorrek

Sonatorrek

Í Egilssögu segir frá því er Egill Skallagrímsson reynir þann harm að missa tvo syni sína með stuttu millibili.

Í Egilssögu segir frá því er Egill Skallagrímsson reynir þann harm að missa tvo syni sína með stuttu millibili.  Augasteinar hans, unaður og yndi, Böðvar og Gunnar. Egill verður hryggur mjög og svo ganga þessir atburðir nærri honum að hann missir lífslöngun  og vill ekki lengur líta þennan heim.

Hann leggst í lokrekkju sína og þiggur hvorki mat né drykk og engin af heimilisfólki hans vogar sér að nálgast hann eða yrða á hann - enda höfðu menn almennt af því slæma reynslu að eiga við hann þegar illa lá á honum.

            Þá er sent eftir Þorgerði dóttur Egils, vestur í dali og henni tekst með fortölum og blekkingum að vekja aftur lífslöngun Egils. 

                  Á hlaðinu á Borg á Mýrum er afsteypa af myndverki Ásmundar Sveinssonar, sem hann gerir um þennan atburð og kallar Sonatorrek, eftir ljóði því sem Egill orti síðar um sonamissinn, sorg sína og tilfinningar.  Í þessu verki Ásmundar birtast tvær persónur í átökum eða römmum slag. Hann dregur þar fram Egil og Þorgerði og lætur þau eins og glíma um hvað verður í lífi Egils; ætlar hann að lifa eða deyja? Getur hann tekist á við harm sinn og haft betur, eða verður hann undir? 

             Vinur minn einn sem kom í heimsókn og skoðaði þetta listaverk  í krók og kring, kvað upp úr um álit sitt og sagði. „Mér finnst nú engin mannsmynd vera á Agli.“  Þá hefur hann sjálfsagt ekki áttað sig á  hversu spámannlegur þessi dómur hans var.  Vitaskuld er engin mannsmynd á Agli. 

            Ásmundur birtir hann fullan af angist, sundurtættan, eins og æpandi upp í himininn, með gat í gegn um sig miðjan. Það er kannski sönnust mynd af hinum sigursæla bardagamanni,  þegar hann lendir í atburðarás sem hann ræður ekki við og getur ekki beitt afli sínu og vopnum, til að rétta hlut sinn. 

            Hann hefur hefur misst  það sem honum er kærast. Ræður ekki við sjálfan sig. Vanmátturinn algjör, yfirþyrmandi. Allur heimsins harmur hefur slegið hann.

            Við þekkjum hvernig þessari sögu vindur fram.  Þorgerður fær föður sinn til að horfast í augu við sjálfan sig og hún sannfærir hann um að hann eigi ekki að taka líf sitt, þótt hann  sjái ekkert framundan annað en myrkur og dauða.  Og hún fær hann til þess að yrkja.  Egill yrkir þá ljóðið Sonatorrek, þar sem hann lýsir líðan sinni, rekur harm sinn og nær að lokum sátt við hlutskipti sitt.  Hann lýkur ljóðinu með þessum orðum:  „... skal eg þó glaður með góðan vilja og óhryggur heljar bíða.“

             Af þessu sögubroti úr Egilssögu er margt hægt að læra.  Egill var ekki kristinn maður. Hann þekkti ekki kristið bænamál eða efni ritninganna.  Hann var prímsigndur, líkt og margir heiðnir vígamenn og höfðingjar þessa tíma, sem tóku prímsigningu til að geta verið samvistum og unnið með kristnum mönnum.  

                Þessi saga af Agli og reynslu hans hefur almenna, mannlega skírskotun sem er ekki bundin einni skoðun eða trúarhugmynd.  Hún kennir okkur að það er lífvænleg leið að bregðast við mótlæti með því að búa eitthvað til, með því að skapa öðrum til gagns,  takast á við hvassviðri heimsins. 

Með því  að yrkja um harm sinn gengur Egill út úr einsemd sjálfs sín og eignast eitthvað nýtt.  Hann liggur ekki lengur einn í kröm sinni og hugarangri, þvi hann hefur skapað eitthvað sem hann getur deilt með öðrum og fært öðrum. 

                  Í hjarta hans hafa ef til vill  bærst svipaðar tilfinningar og skáldbróðir hans orðar svo vel í 102. Daví›ssálmi.             

            Drottinn heyr þú bæn mína

            og hróp mitt berist til þín.

            Byrg eigi auglit þitt fyrir mér

            þegar ég er í nauðum staddur,

            hneig að mér eyra þitt, þegar ég kalla,

            flýt þér að bænheyra mig.

             Treystum Drottni, því hann heyrir bænir okkar.  Ekkert myrkur verður svo svart að ljós hans  geti  ekki vísað okkur veg. Engin nótt svo myrk að dagur hans fái ekki búið þar.