Á föstudaginn langa stöndum við í skugga krossins.

Þessi ógnardagur ber í sér handtökuna, dóminn, pyntingarnar, krossfestingu og orð Jesú á krossinum.  Guð minn hví hefur þú yfirgefið mig.

Þessa sögu segir Hallgrímur Pétursson og útleggur í Passíusálmunum.  Hann leggur okkur flöt inn í  píslarsöguna – hann færir atburðina til okkar og setur okkur líka í samhengi með forfeðrum okkar og mæðrum er uppi voru á hans tíð, á sautjándu öld.

Passíusálmarnir geyma í sér vitnisburð um mannlega grimmd, um harðneskju heimsins, hversu lánið er valt,  og líka gæsku og góðvild manna. Um baráttu ills og góðs, um átök myrkurs og ljóss, og hvernig við menn erum oft eins og skopparakringlur þar á milli. 

Eitt skýrasta dæmið um það er þegar Jesús hefur verið handtekinn og Pétur lærisveinn stendur álengdar fjær og ornar sér við kolaeldinn. Hann hafði haft um það stór orð að aldrei myndi hann afneita meistara sínum. En það var lífshætta að vera hans og áður en haninn gól tvisvar hafði Pétur tvívegis afneitað Jesú frá Nasaret í tvígang. 

Pétur með sturlun stærsta – segir Hallgrímur um andlegt ásigkomulag Péturs.  Hvar er sturlunin stærsta nú ?

En um afneitun Péturs yrkir Hallgrímur eitt sitt sterkasta vers og útleggur yfir á sjálfan sig og okkur öll.  Við erum svo veik og óstyrk, þrátt fyrir fögur áform og góðan ásetning; það er oft svo erfitt að breyta rétt, svo freistandi að hlaupast undan merkjum, gera ekki hið góða sem við viljum en gera þess í stað hið vonda sem við viljum ekki.

Hallgrímur segir:

Krossferli að fylgja þínum

fýsir mig Jesú kær

Væg þú veikleika mínum,

þó verði ég álengdar fjær.

Þá trú og þol vill þrotna

þrengir að neyðin vönd

reis þú við reyrinn brotna

og rétt mér þína hönd.

Þannig þurfum við hans. Hönd hins krossfesta og upprisna, að við verðum sönn og heil og reynum upprisu okkar sjálfra.

Göngum á hólm við sálarkröm og myrkrið sem vill búa um sig í okkur, lama okkur og blinda sýn okkar á bjálkann í eigin auga þó svo við sjáum glöggt flísina í auga náungans.                                                        

Rétt þú mér þína hönd.  Hönd drottins þurfum við nú.  Að hún strjúki blindu frá augum okkar, að við sjáum glöggt og skiljum hvað það er að vera maður. 

Hvað er það dýrmætasta sem við eigum? Það er mennskan, að finna til með öðrum, gefa, þiggja; fara með öðrum um dimman dal.

Þetta kenndi Jesús.  Hann var ekki mikils metinn maður á sinni tíð, ekki heldur postularnir Pétur og Páll.  Í augum heimsins voru þeir ekki neitt. Teknir og aflífaðir eins og ótíndir glæpamenn.  Þannig áttu þeir að hverfa og valdsmennirnir sem drápu þá hafa sjálfsagt skálað og fagnað yfir vel unnu verki. 

En þeir hurfu ekki. Orð þeirra lifðu af á einhvern ótrúlegan hátt. Kraftaverk. Og frumkirkjan, þessi fámenni hópur sem aldrei hvikaði, andspænis ofsókn og dauða breiddi orð þeirra út um heimsbyggðina, sem varð ekki söm eftir.  Ekkert hefur breytt heiminum meir en Jesús og klíka hans. 

Valdsmennirnir, sem ríkja í krafti auðs og vopna, með grimmt hjarta, þeir koma og fara; ríkja um stund í gylltum ljóma, fara með himinskautum í valdhroka sínum og yfirlæti, hverfa svo sundraðir inn í gleymskuna.

Hvað lærum við af faraldrinum ?  Eitthvað um mennskuna kannski ?  Og hvað er þá mennska?  Er það ekki eitthvað sem er í öllum mönnum? 

Mennskan er eitthvað sem við getum nært og ræktað með því að telja daga okkar, þekkja hvar mörk okkar og geta liggja, eiga auðmýkt í hjarta; kunna að telja daga okkar svo við eigum viturt hjarta. 

En mennskunni er hægt að glata; fleygja henni út í tómið og láta fjúka burt. Það er auðvelt þegar gróðagræðgin og sérgæskan slær augu okkar blind.  Náunginn sem við eigum að elska verður eins og akur sem við tætum upp,  plægjum til að sá í okkar korni svo við höfum nóg, ofgnótt, allt of mikið.

Skylda okkar sem samfélags, líkt og við hjúkrum hinum veiku, að allir taki á sig byrðar vegna þeirra efnahagsþrenginga sem óhjákvæmilega verða. 

Þannig erum við erum byrjuð í stóru prófi, æðruleysisprófi. Prófi sem reynir á mennsku okkar.  Í þessu prófi getum við ekki svindlað.

Ef við skiljum að kærleikur og miskunnsemi er hreyfiafl heimsins þá eigum við sanna mennsku, þá erum við óendanlega rík, fyllt gæðum og getum látið aðra njóta.  Þá erum við líka laus undan einsemd ofgnóttarinnar. Drottinn Jesús segir: .... Hvað stoðar það manninn að eignast allan heiminn og glata sálu sinni....  (Mt.16)

Rétt þú mér þína hönd.  Við þurfum hönd hins upprisna Drottins að hann opni augu okkar fyrir þeim sannindum, að það er blekking, að völd og fjármagn í höndum okkar áorki meiru til góðs en kærleikur og miskunnsemi.