Hjarta yðar skelfist ekki. Trúið á Guð og trúið á mig. Í húsi föður míns eru margar vistarverur. Væri ekki svo, hefði ég þá sagt yður, að ég færi burt að búa yður stað? Þegar ég er farinn burt og hef búið yður stað, kem ég aftur og tek yður til mín, svo að þér séuð einnig þar sem ég er. Veginn þangað, sem ég fer, þekkið þér.Tómas segir við hann: Herra, vér vitum ekki, hvert þú ferð, hvernig getum vér þá þekkt veginn?
Jesús segir við hann: Ég er vegurinn, sannleikurinn og lífið. Enginn kemur til föðurins, nema fyrir mig. Ef þér hafið þekkt mig, munuð þér og þekkja föður minn. Héðan af þekkið þér hann og hafið séð hann.
Filippus segir við hann: Herra, sýn þú oss föðurinn. Það nægir oss.
Jesús svaraði: Ég hef verið með yður allan þennan tíma, og þú þekkir mig ekki, Filippus? Sá sem hefur séð mig, hefur séð föðurinn. Hvernig segir þú þá: Sýn þú oss föðurinn? Trúir þú ekki, að ég er í föðurnum og faðirinn í mér? Orðin, sem ég segi við yður, tala ég ekki af sjálfum mér. Faðirinn, sem í mér er, vinnur sín verk. Trúið mér, að ég er í föðurnum og faðirinn í mér. Ef þér gerið það ekki, trúið þá vegna sjálfra verkanna.
Jóh. 14. 1-11
Lítil stelpa var á gangi úti með pabbanum. Himininn var stjörnubjartur og barnið horfði hugfangið og brosti mót hvelfingunni og sagði svo: “Pabbi, ef öfuga hliðin á himninum er svona falleg, hugsaðu þér hvað rétta hliðin hlýtur að vera flott!” Börn eru spekingar, þetta er góð íhugun um röngu og réttu himins.
Textar dagsins eru eiginlega um himininn og leiðina þangað. Öll erum við á leið inn í eilífðina. Ekkert okkar kemst undan, einhvern tíma á lífsleiðinni, að leiða huga að hvernig framhaldið verði og hver leiðin sé. Veraldarvefurinn ber vott um að himininn er vinsælt umræðuefni. Ég fletti upp á Google og komst að því að nær nítján milljónir síðna koma upp þegar leitað er undir orðinu heaven. Og þegar íslenska orðið himinn var slegið inn komu liðlega fjögur þúsund tilvitnanir.
Himnaríkisdæmi
En hugmyndirnar um himnaríki eru svo sannarlega mismunandi. Barn, sem hafði misst ömmu sína, spurði nýlega. Af hverju var amma látin í helvíti? Aðstandendum hnykkti við og spurðu hvað stúlkan meinaði. En hún svaraði: “Guð er uppí himninum en amma var látin niður í jörðina? Er ekki helvíti niðri?!” Það var svo sannarlega ástæða til að ræða málið við litlu dömuna. Allir foreldrar þekkja glímuna við að skýra út dauðann fyrir börnum, lífsför langömmu eða afa til Guðs. Síðan verður að skýra hvar Guð býr og hvar ekki. Barnið gerir sér bókstaflegar ímyndir og skýringar. Niður er vont, upp er gott. Amma fór niður og það er vont – eða þar til það hefur lært að gera greinarmun á hinu líkamlega og andlega.
Við þekkjum auðvitað ýmsar himintegundir. Í Gullna hliðinu notaði Davíð Stefánsson í viðbót við stefin úr Opinberunarbók Jóhannesar skondna kotbændatúlkun á himinhliðinu. Spaugarar á Árskógsströnd fortíðar hafa orðið honum skáldahvöt. Húmor er til hjápar við að nálgast flókin mál, en kannski fjallaði Gullna hliðið fremur um meðvirkni eiginkonu hins látna en himnaferð þeirra hjóna!
Í Islam hefur himindýrðin verið útmáluð með munúðarfullum sögum um líkamsnautnir hinna hólpnu múslima í Paradís. Í fornöld vildu norrænir spennufíklar og dýrkendur hermennsku gjarnan halda leikjum áfram. Í Valhöll var hryllingi stríðsins sleppt en haldið í gamanið. Spíritistar fregnuðu á sínum tíma að himinvíddir væru alla vega sjö og sálin færi mishratt um þær veraldir á þroskaferli sínum. Joe Hill talaði um “You’ll get pie in the sky, when you die.” Astrid Lindgren dró upp dásamlega veröld í Rósadal Nangijala í Bróðir minn Ljónshjarta, sem flestir íslenskir krakkar hafa heyrt eða lesið. Reynar voru Katla og Þengill spellvirkjar í paradís, aðsteðjandi óvinir í stríðshug. Himnaríkið sem Astrid Lindgren lýsti var því þróunarveröld rétt eins sálarheimar spíritista.
Frá hinu þekkta til hins óþekkta
Hvernig verða himnaríkismyndir til? Hvað er að marka þær? Eins og barnið sem sér stjörnurnar og skilur með sínum forsendum eru við öll, já mannkynið allt, misstór börn sem liggjum á bakinu, störum upp í himininn, horfum á skýin og stjörnurnar og skiljum og tjáum með okkar viti hvað verður. En það er mikilvægt að muna, að orð um aðra veröld eru ekki og verða aldrei sannanleg lýsing, heldur hliðstæðuskýring, eða það sem kallað er analógísk orðræða. Við getum aldrei talað um himininn í öðru en líkingum, en myndmálið er tæki til að tjá það sem við höfum hugboð um, dreymir um og berum vonarhug til.
Til að staðsetja trúarhugmyndir okkar sem varða himnaríkið og framhaldið ættum við íhuga fyrst hvernig við manneskjurnar hugsum. Það er mikilvægt að minna okkur á eðli lærdóms og náms, við byrjum alltaf þar sem við erum, lærum út frá því sem við kunnum, skiljum alltaf út frá hinum þekkta.
Himinvarp
Við verðum einnig að vera raunsæ á að margt gerist þegar farið er í langferðir í annan heim, nestið í þeirri ferð er misgott. Karl Marx, Sigmund Freud og síðan stór hópur öflugra greinenda hafa með trúverðugum hætti sýnt að menn varpa þrá og djúpsettum hugmyndum upp á himinn vonanna. Það þarf enga mannvitsbrekku til að gera sér grein fyrir að þá múslima, sem dreymdi munúðarfulla drauma um tilkippilegar meyjar, voru kynlífssveltir karlar. Kannski má sjá í Elýsesískri þægindaveröld Grikkja að einhverju leyti vörpun á vonum þeirra, sem var annað hvort of heitt eða kalt. Vísast var Valhallarveröldin draumur hermanna og spennufíkla, sem þráðu hermennsku og spennuna áfram - en án hryllings stríðsins, Grand turismo-leikur þess tíma. Breskir spíritistar í lok nítjándu aldar vonuðust til að geta farið í ferðalög í þriðja heimi, sumarlandinu, og vörpuðu með því móti draumum yfirstéttarbreta samveldisins yfir á veröld himna. Gulli slegin hús og prýdd veröld himnaríkis er vörpun á þrá hins fátæka manns. Kannski er Disneyland einna besta raungering hinna barnalegu drauma.
Himnaríkið þitt
En hvert er þitt himnaríki? Hvernig hugsar þú um vistarverurnar, sem Jesús hefur hannað fyrir eilífðarveru þína? Farðu inn í vonir þínar og tjáðu þitt himnaríki. Það er mikilvægt og frjótt að vinna það verk því þá lærir þú betur að þekkja þig. Þér mun örugglega ekki takast að búa til himininn, þú bætir engu við þá veröld. En ef þér lánast sú hönnunartilraun gerir þú þér kannski betur grein fyrir takmörkunum sjálfs þín og mörkum hinnar mannlegu ímyndunar og skilnings. Himnaríkishugmyndir eru ímyndir, tjáning á djúpsettri þrá eða sorg, von um framhald. En þær eru ekki blekking heldur vegvísir og jafnvel sónarútprent á fósturtilveru þinni áður en þú fæðist inn í eilífðina.
Búa ykkur stað
Verið ekki áhyggjufull, segir Jesús við vini sína í guðspjalli dagsins. Ég fer frá ykkur til að undirbúa framtíðarveröld ykkar, búa ykkur stað því vistarverur guðsríkisins eru svo margar að komu ykkar þarf að undirbúa. Tómas, sem vildi hafa sín mál á þurru, var nægilega jarðtengdur og í sambandi við sjálfan sig að hann gat viðurkennt, að hann skildi Jesú ekki, vissi ekki hvaða leið lægi til ríkis Guðs föður og hvernig himnaríkið yrði. Hvernig eigum við að vita hvaða leið við eigum að fara?!
Þessi guðspjallstexti er oft lesinn í útförum, því hann fjallar um leiðina og himininn. Jesús tekur af allan vafa, að það sé hann sem opnar perluhliðið, það sé hann sem gerir veginn og segir efasemdarmanninum Tómasi, að hann sé vegurinn sjálfur, sannleikurinn og lífið. Þar með gerði hann grein fyrir himninum, skýrði út eðli og gerð hans.
Fósturhugmyndir
Augu lítilla barna eru gimsteinar sem ég hrífst af og dái. Ég verð hálfdáleiddur, þegar ég horfi í augu nýfæddra smákrútta. Ekkert er skemmtilegra en að skíra börn. Hvað hugsar lítið barn, í gegnum hvaða reynslu hefur það gengið í fæðingu? Einu sinni varstu svona peð. Hvað hugsaðir þú, hvernig var veröld þín? Var hún ekki talsvert ólík veröld þinni nú? Hægt er að ganga skrefi lengra. Hvað hugsuðir þú þegar þú enn varst í móðurkviði?
Gastu ímyndað þér veröldina þegar þú varst þar inni? Vissulega gastu heyrt hljóð, fannst til með móður þinni, fékkst innskot af adrenalíni í æðar þínar, þegar hún var hrædd eða spennt, fannst fyrir vellíðan hennar, þegar henni leið vel, slakaðir á í kyrrð mömmunnar - lifðir í samspili við þungaða lífgjöfina. Þú fannst fyrir veröldinni utan bumbunnar en skildir hana ekki. Vissir ekkert um liti hennar, fannst ekki fyrir vindinum, sást ekki fuglana, ásjónur þeirra sem elskuðu þig, vissir ekkert um útlit herbergjanna eða vistarveranna, sem fjölskylda þín bjó í.
Vissir þú í móðurbumbu nokkuð um bíla, neyslu, fátækt, Rússland eða Ameríku, forsetana í Mexíkó, ráðherra í bresku ríkisstjórninni eða þjóðhöfðingja Íslands? Þú hafðir möguleika á alls konar upplýsingum en gast ekki unnið úr þeim. Upplýsingar eru ríkulegar innan seilingar allra fóstra, en nýtast ekki til að undirbúa innkomu í heiminn utan mömmubumbunnar. Þú varst sprelllifandi, en smátilveran var þér fullkomlega nægileg. En þó tilveran væri stærri en móðurlegið skildir þú hana ekki.
Þú og öll börn fæðast fákunnandi um veröldina. Það er nóg sem gefið er til að hefja lífið. Kunnáttan, skilningurinn kemur síðar þegar þroskinn vex í þessari raunveröld okkar. Eitt skref í einu og góðir hlutir gerast hægt.
Hin stórkostlega fæðing
Hvað tekur við? Hvernig verður hinum megin? Getur þú ímyndað þér það? Þó að þú hafir ekki getað ímyndað þér nema lítillega þegar þú fæddist þá tók tilveran við og var margbreytileg og fjölskrúðug. Þó þú getir ekki ímyndað þér hvernig eilífa lífið verður getur það orðið mun stórkostlegra en þú getur ímyndað þér.
Þegar dauðinn knýr á og fólk stendur skyndilega eftir við dyr dauðans byrjar það að spyrja um hvað verði. Margir eiga í erfiðleikum með trúna og eru kvíðnir gagnvart óvissuferðinni inn í eilífðina. Fólk á í erfiðleikum með hvað við tekur og ímyndar sér, reynir að fá botn í hugsanir sínar, uppgötva með skynsemi sinni hvað við tekur.
Að vera kristinn er að fylgja Jesú alla leið. Hann dó en hann reis upp. Þú munt deyja, allir þínir munu deyja, en Jesús vill að þú og allt þitt fólk rísið upp til eilífs lífs. Hann fór alla leið, leiðir þig leiðina líka.
Þú mátt horfa með augum barnsins og ímynda þér réttuna á himninum. Þú mátt gera þér grein fyrir að allt eru þetta aðeins vísbendingar því þú ert í móðurkviði náttúrunnar, þú átt eftir að fæðast til réttunnar, inn í Guðsfaðminn. Smiðurinn frá Nasaret, Jesús Kristur, er búinn að hanna og smíða stórkostlega veröld. Þar eru vistarverur handa þér. Ég get ekki sagt þér hvernig hún verður nákvæmlega, líka hið biblíulega málfar er myndrænt hliðstæðu orðræða. Þú mátt trúa Jesú um að hann sé nærri og það er aðalatrðið.
Ferðin þín inn í eilífðina byrjar ekki í framtíð, heldur í bernsku þinni, þegar rétta himinsins umvafði tilveru þína við skírnarfontinn. Eilífðarlífið er byrjað í þér, það byrjaði í skírninni. Þú ert á meðgönguskeiði en fæðing til himins verður síðar. Notaðu meðgönguna vel til að leyfa hinum andlegu líffærum að þroskast vel. Stressaðu þig ekki yfir því þótt þú skiljir ekki öll hljóð og áhrif himinsins nú þótt þau berist þér í gegnum náttúrubumbuna og móðurleg kirkjunnar. Fæðingin verður og þá muntu sjá ljós, liti og dýrð sem tekur fram öllu því sem þú ímyndar þér á fósturskeiði trúar þinnar. Spennandi! Já svo sannarlega því lífið lifir fyrir Jesú Krist.
Amen
Prédikun flutt í Neskirkju 3. sd. eftir páska, 17. apríl 2005.
