Og María sagði:Önd mín miklar Drottin, og andi minn gleðst í Guði, frelsara mínum. Því að hann hefur litið til ambáttar sinnar í smæð hennar, héðan af munu allar kynslóðir mig sæla segja. Því að mikla hluti hefur hinn voldugi við mig gjört, og heilagt er nafn hans. Miskunn hans við þá, er óttast hann, varir frá kyni til kyns. Máttarverk hefur hann unnið með armi sínum og drembilátum í hug og hjarta hefur hann tvístrað. Valdhöfum hefur hann steypt af stóli og upp hafið smælingja, hungraða hefur hann fyllt gæðum, en látið ríka tómhenta frá sér fara. Hann hefur minnst miskunnar sinnar og tekið að sér Ísrael, þjón sinn, eins og hann talaði til feðra vorra,við Abraham og niðja hans ævinlega.
En María dvaldist hjá henni hér um bil þrjá mánuði og sneri síðan heim til sín. Lúk 1.46-56
Náð sé með yður og friður frá Guði föður vorum og Drottni Jesú Kristi. Amen.
Munið þið eftir forsíðu á Morgunblaðinu í þessari viku, þar sem var mynd af konu með lítið barn? Barnið var nýfætt og það og móðir þess voru í flóttamannabúðum, þangað sem þau voru nýkomin. Barnið fæddist ekki þar, það fæddist í Bagdað, þar sem fjölskyldan átti heima. Þegar það fæddist dundu yfir loftárásir og sprengjuregn og því var ekkert ráð annað fyrir konuna og nýfædda barnið að hrekjast af heimilinu sínu og fara á flótta.
Það hefur oft verið bent á það að á meðan konur og börn koma með engum hætti að þeim ákvörðunum sem leiða til stríðsátaka, þá séu það einmitt konur og börn sem verða harðast úti þar sem stríð geisa. Líf þeirra er fullkomlega sett úr skorðum, þeirra daglegu bjargir eru bannaðar og þau hafa engar leiðir til að verja hendur sínar. Þannig hefur þetta alltaf verið og þannig er það í stríðinu sem nú geisar í Írak, eins og myndin af nýfædda barninu og móður þess minnir okkur á. Og það er ekkert sem er eins sláandi tákn um það raskt og ófrið sem fylgir stríðsátökum og nýfætt barn á hrakningi. Þessi magnaða stund þegar barn kemur í heiminn, umvafið elsku og umhyggju foreldra sinna, og dregur að sér í fyrsta sinn anda lífsins sem Guð hefur gefið því. Í huga okkar eru fyrstu dagar í lífi barns nánast heilagir, við tiplum á tánum í kringum barnið nýfædda og móður þess – ljósin eru dempuð og allir hvísla til að raska ekki þeirri ró og kyrrð sem ríkir þar sem nýfædd börn eru. Þetta er eins ólíkt þeim veruleika sem blasir við mæðrum og nýfæddum börnum í stíði, eins og vera má.
Annað hefur verið bent á og það er hvað röddum kvenna hefur verið lítill gaumur gefinn og reynslu þeirra lítil athygli sýnd í gegnum tíðina. Þetta gildir reyndar bæði um stríðs- og friðartíma. Mannkynssagan hefur verið einmitt það – saga mannsins, karlsins í heiminum. Við þurfum ekkert að vera voða gagnrýnin til að sjá að það hlýtur að vera eitthvað bogið við hlutfall karla og kvenna í sögubókunum. Á meðan ótal karlkyns skáld, stjórnmálaleiðtogar, trúmenn og vísindafrömuðir eru leiddir fram, er allt annar og minni gaumur gefinn að lífi og reynslu kvenna. Hvernig stendur á því? Er ekki einmitt ástæðan fyrir því sú að konur létu ekki til sína taka á ofangreindum sviðum og því ekkert sérstakt að segja frá? Sumir segja það. En er ekki hin raunverulega ástæða fyrir því hvað reynslu kvenna hefur lítið verið sinnt sú, að þær hafa sinnt verkum og stöðum sem aðrir hafa álitið ekki eins mikils virði og það sem karlarnir fengust við.
Að eignast börn, ala þau upp, sinna heimili, elda mat, laga klæði, hjúkra veikum og hlynna að öldruðum. Þetta eru þau verk sem konum hafa fallið í skaut, á þessum vettvangi hefur saga þeirra átt sér stað, þar hafa gleði þeirra og sorgir ríkt, sigrar unnist og orustur tapast. Fréttaritararnir voru bara uppteknir annarsstaðar, við að skrifa hjá sér það sem karlarnir sögðu og gerðu.
Á þessu eru þó ánægjulegar undantekningar og þær eru mjög dýrmætar. Textar sunnudagsins í dag, þegar við minnumst þess þegar Maríu voru borin boðin um að hún myndi eignast son og hann skyldi heita Jesú, eru magnaðir minnisvarðar um sterkar konur sem í trausti til Guðs síns tókust á við aðstæður sínar og það hlutverk sem þeim var ætlað.
Lofsöngur Maríu, sem í hefðinni heitir Magnificat, eftir latneska upphafinu, er fyrir margra hluta sakir afar merkilegur. Maríu er lagður hann í munn, eftir að hafa hlýtt á boð engilsins Gabríels um að hún hafi verið valin til að bera son Guðs í heiminn. Í lofsöngnum kemur fram skýr guðfræði sem gengur út á að Guð tekur sér stöðu með hinum veiku og smáðu í heiminum en ekki með hinum ríku og valdamiklu.
“Valdhöfum hefur hann steypt af stóli og upp hafið smælingja, hungraða hefur hann fyllt gæðum, en látið ríka tómhenta frá sér fara.”
Og Guð hefur í Maríu, ungri, fátækri, valdalausri konu, séð verkfæri fyrir vilja sinn og ætlað henni hlutverk sem tekur öllum öðrum fram, að vera móðir Guðs í heiminum.
Hin konan sem talar í lexíu dagsins er ekki eins þekkt og María. En saga hennar er líka merkileg og ljóðið sem hún mælir fram er jafnframt vitnisburður um trú og traust hennar til Guðs, og um Guð sem “reisir hinn lítilmótlega úr duftinu, lyftir hinum snauða upp úr skarninu”. Þarna koma sömu þemun fram og í lofsöng Maríu, að Guð lítur ekki á ytri umbúnað ríkidæmis og valds heldur á hjartalag og trúmennsku. Guð gerir ekki upp á milli ríkra og fátækra, karla og kvenna, eða þeirra sem við teljum vera voða merkileg og þeirra sem okkur finnst vera afskaplega ófín.
Sagan hennar Hönnu er einmitt svona saga sem hefði ekki ratað inn í Mannkynssögubækurnar – af því að hún væri ekkert merkileg. En hún er merkileg fyrir þær sakir að hún greinir frá mannlegu lífi með öllum flækjunum og draumunum sem við upplifum á vegferð okkar.
Draumur Hönnu var að eignast barn. En hún átti ekkert barn. Það olli henni miklum sársauka. Barnleysið gerði í sífellu vart við sig, í daglegu lífi og á hátíðum var Hanna stöðugt minnt á að hún var ekki eins og hinir, því hún átti ekkert barn. Hún átti góðan mann sem hugsaði vel um hana. Hann reyndi margt til að hugga hana í barnleysinu en tókst ekki alltaf vel upp, eins og hendir suma þegar þeir ætla að vera nærgætnir en tekst það ekki alveg. “Hanna, hví grætur þú og hví neytir þú ekki matar og hví liggur svo illa á þér? Er ég þér ekki betri en tíu synir?” sagði karlinn þegar hann vildi hressa hana við.
En kraftaverkið gerðist og Guð bænheyrði Hönnu og gaf henni barn, sem hún nefndi Samúel sem þýðir á hebresku “Guð hefur bænheyrt”.
Þriðju konunni kynnumst við í textum dagsins í dag, þótt ekki fari mikið fyrir henni. Það er Elísabet, frændkona Maríu, sem María dvaldist hjá í þrjá mánuði á meðan meðgöngunni stóð. Elísabet hafði líka glímt við barnleysið, eins og Hanna. Og hún var orðin ansi vondauf um að nokkur breyting yrði á því, þar sem hún var að komast af þeim aldri sem konur geta eignast börn. En Elísabet fékk líka að njóta náðar Guðs og fékk draum sinn uppfylltan. Hún gekk með barn undir belti tímann sem María var hjá henni, og það barn hlaut nafnið Jóhannes og átti eftir að gegna hlutverki í lífi Jesú, sonar Maríu.
Sögurnar þeirra Maríu, Hönnu og Elísabetar, sýna okkur að í augum Guðs er líf og reynsla kvenna dýrmæt og þess virði að segja frá. Sögurnar þeirra miðla ekki bara draumum þeirra og þrám, vandræðum og átökum, heldur líka djúpum og næmum skilningi á gildum lífsins og erindi Guðs í heiminum. Þær vitna um skarpa sýn á eðli mannlífsins og átökin sem eiga sér stað í mannlegum samskiptum og sambúð. Í gegnum þessar konur og tjáningu trúar þeirra, getum við betur en ella upplifað og skilið ástina sem Guð ber til barnanna sinna í heiminum og sérstakleg þeirra sem hafa verið niðurlægð og borið skarðan hlut frá borði.
Dýrð sé Guði, föður og syni og heilögum anda. Svo sem var í upphafi er enn og verða mun um aldir alda. Amen.
Takið postullegri blessun. Náðin drottins vors Jesú Krists, kærleiki Guðs og samfélag heilags anda sé með yður öllum. Amen.
Kristín Þórunn Tómasdóttir er héraðsprestur í Kjalarnessprófastsdæmi. Þessi prédikun var flutt í Víðistaðakirkju á boðunardegi Maríu. Ritningarlestrar 1.Sam 2.1-10; Róm 8.38-39; Lúk 1.46-56.
