Á næsta ári verður þess minnst — ábyggilega með veglegum hætti — að 100 ár verða liðin frá því að við Íslendingar urðum fullvalda þjóð. Allan þann tíma höfum við minnst þess með stolti að hafa „sigrað“ okkar fornu herraþjóð, Dani. En fullveldi fylgir ábyrgð. Hún felst í að þróa og standa vörð um sjálfstæða stefnu í eigin málum og ástunda ábyrga stjórnsýslu. Nú á dögum felur fullveldi einnig í sér að halda úti réttlátu velferðar- og réttarríki sem leitar ekki skjóls að baki öðrum þegar við sameiginleg viðfangsefni þróaðra ríkja er að glíma. Öxlum við Íslendingar slíka ábyrgð nú í aðdraganda 100 ára fullveldis?

Siðferðilegar skyldur fullvalda ríkja eru tvenns konar: að koma í veg fyrir skaða heimafyrir og erlendis og að deila byrðum með öðrum þjóðum á sem réttlátastan máta. Allir verða að taka sinn skerf af þeim vanda sem nú er við að glíma. Ísland verður að standa sig enn betur í þessum efnum en gert hefur verið til þessa!

Dyflinnarreglugerðin og fullveldið

Langstærsta viðfangsefnið sem fullvalda þjóðir Evrópu eiga nú við að etja, einar og sér eða í samvinnu sín á milli, er straumur flóttafólks og hælisleitenda yfir landamæri álfunnar. Í þessu efni verður sérhver fullvalda þjóð að axla verndarskyldu sem felur í sér mannúð gagnvart þeim sem hrakist hafa að heiman. Annað ber vitni um þjóðernishyggju og þröngsýni í mannúðarmálum. Nú á dögum þörfnumst við aftur á móti siðfræði sem viðurkennir að heimurinn er eitt siðferðilegt samfélag. Manngerð landamæri mega ekki hindra hugsun af því tagi.

Andspænis þeim vanda hafa ríkin stillt saman strengi í samstarfi sem kennt er við þá merku borg Dyflinni. Dyflinnarsamstarfið er liður í Schengensamkomulaginu og snýr að meðferð á málefnum hælisleitenda. Því er ætlað að koma í veg fyrir að hælisleitendur ferðist á milli Schengenlandanna og sæki um hæli á fleirum en einum stað. Dyflinnarsamstarfið byggir nú á reglugerð frá 2013 sem skilgreinir hvaða Schengenríki beri ábyrgð á afgreiðslu hælisumsóknar sem lögð er fram í einhverju aðildarríkja Schengensvæðisins.

Dyflinnarreglugerðin heimilar stjórnvöldum vissulega að senda hælisleitendur aftur til þess Schengenríkis sem þeir koma fyrst til. Í nýjustu útgáfu hennar er þó vel að merkja kveðið á um að ekki megi senda hælisleitanda aftur til ríkis þar sem hætta er á að hann sæti ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Reglugerðin felur sem sé einvörðungu í sér heimild en enga skyldu til að senda hælisleitendur úr landi.

Á Íslandi annast Útlendingastofnun, og ef svo ber undir, dómsmálaráðuneytið afgreiðslu umsókna um hæli. Frá því þátttaka Íslands í Dyflinnarsamstarfinu hófst hafa stjórnvöld hér vísað stærstum hluta hælisumsækjenda til baka til annarra ríkja og talið þau frekar eiga að fjalla efnislega um umsóknir þeirra. Lýsir þessi málmeðferð stolti fullvalda þjóðar? — Ekki að okkar mati.

Ábyrgð fullvalda þjóðar

Fullvalda þjóð tekur sjálfstæðar ákvarðanir á grundvelli gilda og mannréttinda sem almenn sátt ríkir um og samræmast menningarhefð hennar sjálfrar. Við Íslendingar erum rík og öflug þjóð þótt við séum fá og viljum öll búa í friði og sátt í sanngjörnu og réttlátu samfélagi. Við erum auk þess kristin þjóð til 1000 ára og hljótum því að taka afstöðu út frá kristnum sjónarhóli til þeirra viðfangsefna sem við er að glíma í samtímanum. Þar geta dæmisögur Biblíunnar komið að góðu gagni enda flytja þær sístæðan boðskap.

Með sögunni af miskunnsama Samverjanum, einni af lykilsögum kristinnar siðfræði, spyr Jesús lögvitring nokkurn hver hafi reynst náungi þess sem ratað hafði í ógöngur. Það reyndist vera fyrirlitinn útlendingur. Nú erum við aftur á móti spurð: Hvernig ætlum við að mæta útlendingunum sem til okkar leita og svo margir fyrirlíta?

Enginn hrekst sjálfviljugur að heiman. Aftur á móti hrekjast margir nú á dögum á vergang til að bjarga lífi sínu. Þjáning þessa hóps er oft til komin vegna ranglætis og ofbeldis á heimaslóðum. Svo er þó ekki alltaf. Margir hrekjast að heiman vegna óréttlætis sem rekja má til yfirgangs, hernaðarbrölts eða arðráns Vesturlandabúa. Hvort heldur sem er felst siðferðileg skylda okkar sem fullvalda þjóðar í að rétta fólki á flótta hjálparhönd og sýna því virðingu.

Sagan um miskunnsama Samverjann kallar á samstöðu með öllum sem standa höllum fæti. Sem fullvalda, kristin þjóð eigum að taka afdráttarlausa stöðu með þeim og reynast þeim sem bræður og systur. Að vera kristinn er að reynast útlendingnum, hælisleitendum og flóttafólki sannur náungi.

Við mótmælum!

Okkur sem þetta rita rennur til rifja að samfélag okkar skuli ekki sýna meiri gestrisni, örlæti, kærleika og miskunnsemi en raun ber vitni. Við viljum tilheyra þjóð sem virðir mannhelgi og sýnir þeim sem standa höllum fæti kærleika í verki. Aðeins þegar við mætum hælisleitendum og flóttafólki sem væri það okkar nánustu grannar en ekki fjarlægir útlendingar getum við samþykkt að samfélag okkar sé sanngjarnt og réttlátt.

Við lýsum okkur í meginatriðum andvíg „afgreiðslum“ Útlendingastofnunar en þær felast í að vísa fólki úr landi án þess mál þeirra hljóti efnislegra meðferð. Slíkt sæmir ekki fullvalda ríki. Sögunni af Samverjanum var beint gegn lögvitringi sem taldi sig réttlátan en varð uppvís að sjálfsupphafningu. Lögvitringar Útlendingastofnunar eiga að hætta að senda fólk úr landi í skálkaskjóli Dyflinnareglugerðarinnar!