Sl.
56: 4-5, 9-14
Ef.
5:15-21
Mt.
22:1-14
Biðjum:
Máttar
þíns við leitum hér, ó, Guð, um miðjan dag.
Því
miðja lífs og heims og alls ert þú.
Við
lútum þér í þökk, og lofum nafnið þitt,
þú
vísar okkur veg
til
hins snauða og til þess sem þarf að þiggja hjálp.
Gef,
ó, Guð, ég gagnist þér á götu minni,
í
nálægð þinni vaknar von og líf. (Sálmur 934:2) Amen.
Náð
sé með yður og friður frá Guði föður vorum og Drottni Jesú Kristi. Amen.
Hvað
ætlast Guð til af þér?
Hvað
ætlast Guð til af þér?
Ætlast
Guð til einhvers af okkur?
Í
Míka spádómsbók segir spámaðurinn:
Hann
hefur sagt þér maður hvað gott sé. Og hvað heimtar Drottinn annað af þér en að
gjöra rétt, ástunda kærleika og framganga í lítillæti fyrir Guði þínum?
Mér
finnst þetta svolítið skemmtileg spurning: Og hvað heimtar Drottinn annað af
þér en að gjöra rétt, ástunda kærleika og framganga í lítillæti fyrir Guði
þínum?
Gera
rétt, ástunda kærleika og framganga í lítillæti.
Skilaboð
frá gengnum kynslóðum
Eins
og þið þekkið þá lesum við ávallt í kirkjum landsins, og kirkjum heimsins, þrjá
texta í sunnudagsguðsþjónustunum. Fyrst úr Gamla testamentinu, svo úr bréfunum
úr Nýja testamentinu og loks úr einu af fjórum guðspjöllum Nýja testamentisins.
En þessir textar voru lesnir hér áðan.
Textarnir
hafa verið valdir í svokallaðar textaraðir, þar sem hver sunnudagur og hver
helgidagur ársins á sína texta. Textaraðirnar eru síðan þrjár, sem þýðir að
þeir textar sem lesnir eru í dag, voru líklega lesnir hér einnig á þessum
sunnudegi kirkjuársins fyrir tveimur eða þremur árum. Aðrir, en samt textar með
svipuðu innihaldi, voru þá líklega lesnir hér í fyrra.
Af
hverju höfum við textaraðir?
Jú,
svo við séum ekki alltaf að heyra sömu textana, sunnudag eftir sunnudag.
Prestarnir væru þá stöðugt að lesa kærleiksóðinn eða 23. Davíðssálm, eða hvað
það annað sem efst er í huga þeirra þá og þá stundina.
Jólin
hafa sína texta, eins og: „Það bar til um þessar mundir að boð kom frá
Ágústus keisara…“ og svo framvegis.
Með
þessu móti kynnumst við stórum hluta af boðskap og ritum Biblíunnar á einu
kirkjuári, fjölbreytnin er mikil.
Við
köllum ritin í Biblíunni heilög. Hvað merkir það?
Hvað
kemur upp í huga þinn þegar við hugsum um helg rit?
Að
eitthvað sé heilagt merkir að það er búið að taka það frá til sérstakra nota.
Kirkjan er heilög því hér skulu fara fram guðsþjónustur, hér erum við ekki í
fótbolta. Fótboltann stundum við niður í Vík.
Ritin
eru heilög því gengnar kynslóðir hafa ritað og valið textana til þessara nota,
í helgihaldinu og í þeim guðsþjónustum sem hér fara fram.
Rauður
þráður
Textarnir
voru ritaðir á 1500 ára tímabili, af yfir 40 höfundum, í þremur heimsálfum. Í
ljósi þess má segja að mikið undur sé að svo fjölbreytt bókasafn, frá ólíkum
tímum og stöðum, skuli hafa sama þráð, sama rauða þráðinn.
Og
hver er hann?
Jú,
um að Guð sé til og um kærleika Guðs til mannanna og heimsins. Kærleikur Guðs
er fólginn í því að Guð elskar þig eins og þú ert. Eitt vers í
Jóhannesarguðspjalli hefur verið kallað Litla Biblían, því það hefur verið sagt
að það inniberi hinn rauða þráð sem Biblían öll boðar. Litla Biblían hljóðar
svo:
Því
svo elskaði Guð heiminn að hann gaf einkason sinn til þess að hver sem á hann
trúir glatist ekki heldur hafi eilíft líf.
Elska,
gjöf, trú, varðveisla og eilíft líf.
Boðskapurinn
hefur verið að mótast í gegnum árþúsundin. Frásögurnar og dæmisögurnar sem
Biblían geymir mótuðust fyrst í munnlegri geymd, þar sem foreldrar sögðu börnum
sínum, þar sem vinir miðluðu blessun og visku, undir varðeldi og stjörnubjörtum
himni, eða sátu undir tré í skjóli fyrir brennheitri hádegissólinni, við
eldstóna á heimilinu, eða í rykinu úti í moldugum vegkanti.
Læra
utan að
Það
er auðvitað erfitt að reyna að setja sig í spor fólks, sem lifði hér á jörðinni
fyrir öllum þessum árþúsundum síðan, fyrir upplýsingu, iðnbyltingu og
tækniþróun alla, fyrir flugvélar, geimskot og geimkíki, bifreiðar og
internetið. Svo virðist sem fólk á þeim tíma hafi kunnað betur en við í dag, að
læra utan að. Við þekkjum þetta auðvitað úr okkar íslensku menningu. Grágás er
lagasafn sem fyrst var til í munnlegri geymd lögsögumannanna, en var svo fært í
ritað mál síðar, svo dæmi sé tekið.
Boðskapurinn
um mildi og miskunn Guðs, elsku og framgang heimsins, á enn erindi og skiptir
máli, og textarnir, textaraðirnar, boðskapurinn, fjallar einmitt um það og á
erindi við þig og mig, í dag og alla daga.
Einelti
Gríðarleg
harka virðist í samskiptum fólks í nútímanum, við heyrum það í helstu fréttum
síðustu daga og við foreldrar ræðum slíkt á foreldrafundum í grunnskólunum.
Samfélagsmiðlarnir
virðast þar gjarnan farvegurinn. Átakanlegar frásögur heyrum við úr lífi unga
fólksins í dag, þar sem einelti grasserar víða og getur orðið lífshættulegt,
dónaskapur og yfirgangur daglegt brauð. Það er stríð í Úkraínu, en ófriðurinn
er stundum miklu nærri okkur, en við kannski gerum okkur grein fyrir.
Í
slíkri stöðu, líkt og nú, verðum við öll að rísa upp, gegn slíku ofbeldi, tala
saman, líta í eigin barm, biðja fyrir hvert öðru, muna að hvert og eitt okkar
er elskað Guðs barn.
Guð
elskar okkur eins og við erum. Elskar þig eins og þú ert. Það er enginn til,
sem er alveg eins og þú. Þú ert einstök sköpun Guðs, mundu, að þú skiptir
óendanlega miklu máli.
Það
eru skilaboð Guðs til þín og okkar allra. Þú ert óendanlega dýrmæt sköpun Guðs,
þú skiptir óendanlega miklu máli og Guð elskar þig.
Hvað
ætlast Guð til af þér?
Hvað
er það þá sem þessir tilteknu textar dagsins vilja miðla okkur? Eða fá okkur
til að hugsa um í dag?
Textarnir
í dag eru úr Davíðssálmum, Efesusbréfinu og Matteusarguðspjalli.
Versin
úr Davíðssálmi 56 sem lesin voru hér áðan eru full trúnaðartrausts.
Sálmaskáldið lýsir þeirri sannfæringu sinni að með því að rækta trúna, minnki
óttinn og lífsgæðin aukist. Vegna trúar á Guð verður lífið betra, því Guð
frelsar og gefur ljós og líf.
Páll
postuli ritar söfnuðinum í Efesus þetta bréf, sem lesið var úr hér áðan. Um er
að ræða einn af frumsöfnuðunum sem Páll ritaði til, þetta bréf sem kallað er
Efesusbréfið.
Kynslóðirnar
hafa varðveitt það bréf, því líklega má finna þar hvatningu sem einnig gæti
nýst komandi kynslóðum, og einnig okkur í dag.
Syngið
og lofið Guð af hjarta, þakkið Guð. Sýnið hvert öðru auðsveipni.
Hvatningin
er um að sýna mildi, gæsku, fórnarlund, þjónustu, kærleika, vináttu.
Þetta
skemmtilega hugtak auðsveipni, sem við notum kannski ekki mikið í daglegu máli.
Sýna náunga okkar auðsveipni.
Dæmisagan
Dæmisagan
í guðspjallinu er býsna hörð. Jesús segir þar dæmisögu um himnaríki sem hann
líkir við boð konungs í brúðkaup sonar síns. Þar er ekki aðeins gerð krafa til
gestanna um að þiggja boðið, heldur einnig að mæta uppábúnir, í
brúðkaupsklæðum. Það er nú líklega eðlileg krafa í samræmi við siðvenju
samfélagsins að brúðkaupsgestirnir mæti uppábúnir til veislunnar, það segir sig
sjálft.
Að
gesturinn sé mættur án brúðkaupsklæða mætti því túlka sem svo að hann sé
forhertur og skorti réttlætiskennd eða rétt hugarfar. En kannski er óþarfi að reyna
að túlka þetta í tætlur, betra er kannski að leyfa táknmálinu að vera dálítið
óljóst og segja ekki meira en svo að maðurinn, þótt honum hafi verið boðið,
hafi ekki búið sig fyrir veisluna eins og hæfði.
Þannig
er ljóst, að þó svo að boðið sé mjög víðtækt þá er ekki öruggt að allir, sem
bregðast jákvætt við því, fái að vera áfram í veislunni. Og athugið að veislan,
sem notuð er hér sem rammi dæmisögunnar, er veisla sem gæti varað í nokkra
daga.
Guðspjallið
er ekki ritað í sögulegu tómarúmi frekar en lexían eða aðrir textar Biblíunnar
og hinn ofbeldisfulli miðjukafli textans er hvorki upphafning né réttlæting á
ofbeldi heldur vísar til dauða Krists sjálfs, ofsókna á hendur lærisveinum
Krists og kannski til þess er Rómverjar lögðu Jerúsalem í rúst árið 70. Ekki er
ólíklegt að ritari textans hafi sjálfur upplifað eyðingu borgarinnar árið 70,
og hafi því þann sögulega atburð í huga.
Textarnir
eru á þann máta fengnir úr reynsluheimi fólks, en um leið miðla þeir Guðs
mildi, sem mannlífið þarf stöðugt að minna sig á.
Mildin
Hvað
er það sem samfélagið þarf nú til að takast á við einelti og annað ofbeldi?
Margt
er hægt að gera, mikilvægi samtalsins er hafið yfir vafa, mikilvægi rannsókna á
líðan ungmenna og almenning og síðan er alltaf hægt að bæta og efla stuðning
fagfólks við úrlausn og áætlanagerð.
Svo
þurfum við einnig að gera fleira og margt annað, sem getur snert okkur djúpt,
sem manneskjur og samfélag.
Þurfum
við ekki á því að halda að börnin okkar og komandi kynslóðir hafi greiðan
aðgang að boðorðunum tíu, læri hvað þau þýða? Læri að tileinka sér líf á
grundvelli þeirra. Að við miðlum þeim kærleikans boðskap um elsku Guðs og
mikilvægi hverrar manneskju, um mikilvægi þess að við sýnum hverju öðru mildi
og auðveipni í samskiptum okkar hvert við annað, að við lærum grundvallar
boðskap og siðferði, sem kynslóðirnar vilja miðla til okkar, til dæmis með dæmisögunni
um miskunnsama Samverjann, mikilvægi þess að kunna að fyrirgefa og leita sáttargjörðar,
mikilvægi þess að vera þakklátur fyrir allar lífsins gjafir? Mikilvægi þess að setja
sig í annarra spor og leggja náunga okkar lið, rétta hverju öðru hjálparhönd,
og gera þannig lífið betra fyrir alla sem við mætum, og þar með okkur sjálf.
Líf
okkar hvers og eins getur verið sem þráður í þeim vefnaði Guðs sem heitir
hjálpræðissaga, frá sköpun til endurlausnar, þar sem Guð er á veginum með okkur
hverju og einu. Lífsveginum, þar sem við lítum á líf okkar hvers og eins og
allra manna, sem gjöf frá Guði.
Að
líta í eigin barm
Stóru
áskoranir samfélagsins er varða einelti og ofbeldi, samskipti okkar hvert við
annað, verða einungis leystar ef okkur ber gæfa til að líta í eigin barm og sjá
að öll erum við bæði góð og vond. Öll getum við bæði verið farvegur böls og
blessunar.
Öll
viljum við vera góð, en höfum einnig hvert og eitt okkar skuggahlið, við getum
einnig verið vond. Það er ekki svo að ég og við séum góða fólkið og einhverjir
aðrir vondir. Allt á það heima í lífi okkar allra, og verður fyrst tæklað og
afgreitt þegar við berum gæfu til að nálgast þær stóru áskoranir á þeim
forsendum, með því fyrst að líta í eigin barm.
Hvað
ætlast Guð til af þér?
Hvað
ætlast Guð til af þér?
Ætlast
Guð til einhvers af okkur?
Mér
finnst þessi spurning svolítið skemmtileg sem spámaðurinn Míka spyr, og ég
varpaði fram hér í upphafi: Og hvað heimtar Drottinn annað af þér en að
gjöra rétt, ástunda kærleika og framganga í lítillæti fyrir Guði þínum?
Þetta
virðist eiga við á öllum tímum, þegar spámaðurinn Mika ritaði þetta fyrir öllum
þessum árþúsundum og árhundruðum og einnig í dag.
Við
vitum svo sem ekki nákvæmlega hvaða áskoranir það voru í samfélagi Míka, sem
fékk hann til að tala á þessum nótum, en svo virðist sem ávallt sé þörf fyrir
mannlegt samfélag að lyfta upp þessari spurningu og minna sig á það
mikilvægasta.
Að
gera rétt, ástunda kærleika og framganga í lítillæti.
Það
skulum við leitast við að gera, því það eflir kærleika og félagsauð, og er Guði
til dýrðar.
Dýrð
sé Guði, föður og syni og heilögum anda. Svo sem var í upphafi er og verður um
aldir alda. Amen.
Takið postullegri kveðju: Náðin Drottins vors Jesú Krists, kærleiki Guðs og samfélag heilags anda, sé og veri með yður öllum. Amen.
Bústaðakirkja 20. sd. eftir þrenningarhátíð
30. október 2022 kl. 13
