Biðjum:
Góði
Guð.
Vort
traust er allt á einum þér,
vor
ástarfaðir mildi.
Þín
náð og miskunn eilíf er,
það
alla hugga skyldi.
Vort
traust er allt á einum þér
því
allt þú gott oss veitir.
Þín
náð og miskunn eilíf er,
þú
öllu´í sigur breytir. (Sálmur 457:1 og 7). Amen.
Náð
sé með yður og friður frá Guði föður vorum og Drottni Jesú Kristi. Amen.
Trúmennska
Textar
dagsins fjalla um trúmennsku. Í textunum er trúmennskunni lyft í hæðir, sem
dygð sem nauðsynlegt sé að iðka og standa vörð um.
Enn
í dag er það svo þegar brúðhjón ganga að altari Drottins á sínum brúðkaupsdegi,
þá er þetta seinni spurningin sem brúðhjónin fá og svara játandi, hún hljóðar
svo:
Vilt
þú með Guðs hjálp reynast henni/honum trúr, elska hana og virða, í hverjum þeim
kjörum sem Guð lætur ykkur að höndum bera?
Trúmennska,
ást og virðing.
Þetta
eru jú grundvallarstoðir í samfélaginu. Grunnstoðir fjölskyldulífs, uppeldis og
samfélags, enn í dag, í það minnsta samkvæmt okkar kristna skilningi.
Textar
dagsins draga þetta fram á skýran máta:
Vertu
trúr allt til dauða og Guð mun gefa þér lífsins kórónu
– segir postulinn.
Og
Jesús segir í texta dagsins úr Jóhannesarguðspjalli: Sá sem varðveitir orð
mitt skal aldrei að eilífu deyja.
Þar
er fjallað um trúmennskuna við Jesú, þ.e.a.s. að taka mark á orðum hans,
frásögum og lærdómum.
Kirkjan
okkar er kirkja útleggingar
Á
sama tíma og textar Biblíunnar grundvalla starf kirkjunnar og þjónustu, þá er
það útleggingin á textunum sem er aðalatriðið, þ.e.a.s. það er okkar allra að
túlka textana og heimfæra þá upp á okkar samtíma. Ræða það hvaða viska það er
sem þarna leynist og gæti nýst okkur í dag? Hvað getum við lært af textunum?
Hvað miðla lestrar dagsins okkur í dag?
Kirkjan
okkar, þjóðkirkjan, evangelísk lúthersk kirkja, sem á rætur sínar í keltneskri
kristni og menningu, byggir ekki á bókstafshyggju. Þ.e.a.s. á sama tíma og við
höldum vitanlega á lofti mikilvægum textum og frásögum Biblíunnar, þá gerum við
það samhliða því að við reynum að skilja þá, heimfæra og túlka í samræmi við
þekkingu okkar, gagnrýna hugsun, skynsemi og rannsóknir nútímans.
Tækin
sem við fáum í hendur til að iðka þessa íþrótt er fyrst og fremst bænin. Að
nálgast textana í bæn. Auk bænarinnar er það lærdómur á vettvangi háskólans sem
nýtist, til dæmis í hinum fornu tungumálum, grísku og hebresku, það eru fræði
félagsvísinda, sálfræði og uppeldisfræði, samtímasaga Biblíunnar, saga hebrea, trúfræði,
siðfræði, ritskýring og fleira og fleira, sem þar er kennd, sem eru okkur sem
verkfæri, gera okkur betur kleift að nálgast þessa fornu texta og skilja þá
betur.
Þessar
frásögur eiga allar sitt samhengi, eru skrifaðar á ólíkum tímum, en
trúmennskan, er eitt af því sem sameinar þessar frásögur allar. Þær fjalla um
trúmennsku og traust.
Rit
Biblíunnar voru skrifuð á 1500 ára tímabili, í þremur heimsálfum, af yfir 40
höfundum. Ritið er í eðli sínu mikið undur. Það er mikið undur að hægt sé að
finna rauðan þráð í gegnum svo fjölbreytt ritasafn. Einn af þessum rauðu þráðum
er hugtakið trúmennska. Trúmennska Guðs við mennina og heiminn. Trúmennska
okkar við Guð og hvert annað.
Golíat
Frásagan
úr Gamla testamentinu, úr Fyrri Samúelsbók, er býsna svæsin. Hún segir frá
stríði, bardaga smaladrengsins Davíðs, sem varð reyndar síðar konungur í
Ísrael, og Davíðssálmar eru kenndir við, eins og Drottinn er minn hirðir,
og hermannsins, tröllsins, stríðsmaskínunnar Golíats.
Í
aðdragandanum velja fylkingarnar tvær bardagamann til að útkljá deiluefnið. Því
þarna var deila í gangi, stríð. Sigurvegarinn í einvígi hinna útvöldu, yrði
sigurvegari bardagans. Þetta er þekkt fyrirbæri úr frásögum hins forna heims.
Það má segja að með slíkri aðferð sé mannfall lágmarkað og blóðsúthellingar
takmarkaðar. Fylkingarnar sættast á að útkljá deiluna á þennan máta, þ.e.a.s.
deiluaðilarnir sættast á að velja sinn fulltrúan hvor sem heyja einvígi. Verði
niðurstaða einvígisins skýr, er það niðurstaða deilunnar.
Þess
ber að geta að svo virðist sem þessir ættbálkar, þessir þjóðflokkar, þessar
þjóðir séu enn í stríði, Ísraelsmenn og Palestínumenn. Þetta er deila sem
aldirnar hafa ekki náð að sætta að fullu.
Það
er svo merkilegt með frásögur Biblíunnar að þær geta í senn verið svæsnar af
innihaldi, en um leið er hægt að miðla þeim á svo einfaldan og barnalegan máta.
Það er eins og þeim sé ætlað að ná eyrum fólks á öllum aldri. Það er líkt og
engin hindrun skuli vera varðandi aldur, greind, þekkingu eða hvað annað.
Frásögurnar eru margar hverjar mjög aðgengilegar og myndrænar.
Við
þekkjum flest þessa frásögu af Davíð og Golíat, sem einhvers konars
sunnudagaskólasögu, þar sem barnasöngurinn Davíð var lítill drengur, er
gjarnan sunginn.
Við
heyrðum áðan að sagan, eins og hún kemur fyrir í Biblíunni sjálfri, í það
minnsta ef hún væri útfærð sem bíómynd, ætti kannski bara að vera bönnuð innan
16. Stríð, manndráp og stríðsmaðurinn liggur í valnum.
Trúartraust
og vopnleysi
Kjarninn
í frásögunni er sá að Davíð gekk fram fyrir hinn þjálfaða stríðsmann
Fílisteanna, vopnlaus. Fílisteinn var hins vegar með sverð og allan stríðsútbúnað
sem prýða mátti öflugustu hermenn. Davíð var hins vegar þarna smaladrengur með
staf.
Frásagan
er mjög myndræn, líkt og margar frásögur Biblíunnar. Maður sér þetta fyrir sér,
hvar litli smaladrengurinn gengur fram fyrir stríðsmanninn, sem gerir grín að
drengnum og hótar honum því að hann muni gefa dýrum merkurinnar og fuglum
himinsins hræ hans að éta, þetta verði auðveldur leikur fyrir stríðsmanninn og
sigur Fílisteanna því auðsóttur.
En
boðskapur frásögunnar er sá að Davíð lét ekki hugfallast, hann treysti
einhverju sér æðra, treysti því að mátturinn mikli, Guð, væri með honum, og
gekk fram í því trúartrausti.
Vill
Guð vera í stríði?
En
er Guð okkar, svona stríðsguð?
Nei,
það er merkilegt með þessa stríðsfrásögu að með þessari framgöngu lýkur
átökunum, í bili. Þið þekkið hvernig svona átök eiga það á hættu að
stigmagnast. Við þekkjum það án efa sjálf þegar við höfum lent í einhvers konar
átökum eða rifrildi, að stundum man maður ekki lengur um hvað er rifist. Hvert
var eiginlega upphafið? Um hvað fjallar þetta eiginlega?
Því
átök eiga það til að stigmagnast.
Þarna
er fyrsta skrefið jú það að lítill drengur er valinn til að ganga fram á
vígvöllinn. Ekki nóg með að það sé lítill drengur, heldur er hann einnig vopnlaus.
Vopnlaus í þeim skilningi að hann er ekki með nein stríðstól í höndum til að
sækja fram til sigurs. Hann er með það „vopn“ sem hann notaði í sinni
smalamennsku og nýttist vel til að verja sauðféð fyrir hundum og óargadýrum,
staf og slöngu, sem hann gat sett steina í og kastað steinum. En þetta var ekki
vopn í hinum hefðbundna stríðsskilningi.
Stríð
og friður
Þessi
frásaga fær mann til að hugsa og velta fyrir sér ýmsu sem snýr að réttlátu
stríði og réttmætri sjálfsvörn. Það eru jú mjög aktúel viðfangsefni
samfélagsins í dag, þar sem stríð er háð í nágrenni okkar, Úkraínu. Það er t.d.
mjög „aktúelt“ deiluefni í Þýskalandi nú um stundir og varðar spurninguna um
vopnasendingar til Úkraínu. Friðarsinnar hafa lagt áherslu á að ná
friðarsamningum við Rússa, í stað þess að senda ennfrekari vopn til Úkraínu.
Það er erfitt að sjá að slíkt muni ekki koma niður á saklausum borgurum Úkraínu,
því yfirgangur Rússa virðist gengdarlaus. Það er ljóst í mínum huga að Vestræn
ríki þurfa að styðja Úkraínu með tækjum og tólum. Stóra spurningin í mínum huga
er hins vegar sú, hvernig komist verður hjá því að átökin stigmagnist. En það
er auðvitað það sem alls ekki má gerast.
Mildi
Þar,
eins og kannski í okkar nærsamfélagi, er það einhvers konar mildi, sem þarf að
koma til, mildi í bland við festu. Það þarf fyrst og fremst mildi og auðmýkt,
trúmennsku og hugrekki til að settla deilur og átök. Við þurfum með einhverju
móti að rækta mildina í samfélaginu og í heiminum öllum.
Heimurinn
er vettvangur samkeppni, sem er gott, eins langt og það nær. Samkeppni á hinum
ýmsum mörkuðum heimsins. Samkeppni um einkunnir í skólum. Samkeppni um bestu
lausnirnar í tæknimálum, þjónustu og samgöngum. Samkeppni íþróttanna, þar sem
einn er sigurvegarinn. Samkeppni er sú leið sem vestræn ríki og samfélög hafa
valið að nota til að finna bestu lausnirnar á þeim áskorunum sem við stöndum
frammi fyrir.
Allt
er það gott og blessað og gagnlegt víða og kannski allsstaðar.
Mennskan,
hins vegar, kallar á ákveðna mildi, að við ræktum mildina í eigin garð og
annarra.
Mildi
í samskiptum okkar hvert við annað. Mildi, þegar við lítum til náungans, metum,
dæmum, hugsum og orðum. Mildin sprettur til dæmis fram þar sem við leggjum
okkur fram um að setja okkur í annarra spor. Leggjum okkur fram um að skilja
hvert annað. Og ekki nóg með það heldur einnig hjálpa hvert öðru. Og ekki nóg
með það heldur einnig elska hvert annað. Og ekki bara okkar nánunstu eða þá sem
standa okkur nærri, eða eru eins og við. Heldur einmitt elska þau einnig sem
við jafnvel myndum flokka sem óvini okkar.
Það
er krafa kristninnar. Elskan til Guðs og náungans. Því á grundvelli hennar
spretta fram blóm í akri lífsins sem veita liti og ilm sem hvergi annarsstaðar
er að finna. Mildi, kærleika, vináttu, sátt, fyrirgefningu, hugrekki, fórnfýsi,
upprisu og frið.
Dýrð sé Guði, föður og syni og heilögum anda. Svo sem var í upphafi er og verður um aldir alda. Amen.
Takið postullegri kveðju: Náðin Drottins vors Jesú Krists, kærleiki Guðs og samfélag heilags anda sé og veri með yður öllum. Amen.
Textar:
1.Sam. 17:40-50
Opinberunarbókin 2:8-11
Jh. 8:42-51
Prédikun flutt í guðsþjónustu í Bústaðakirkju sunndaginn 12. mars 2023 kl. 13
