Ertu í essinu þínu? Og hvað er nú það? Guðrún Kvaran svarar því á Háskólavefnum. Það er að ”..vera vel fyrir kallaður, njóta sín vel.” Guðrún segir orðasambandið komið úr dönsku og rekja megi áfram til lágþýsku og síðan háþýsku og að baki sé latneska sögnin esse sem merkir að vera. Að vera í essinu sínu er þá að vera. Vera hvað?
Köllun - vocatio Guðrún notar orðasambandið “að vera vel fyrir kallaður.” Erum við vel fyrir kölluð? Kall og vera kallaður – það er aðalmálið í Biblíutextum dagsins. Köllun er merkilegt mál og hefur varðað menn um allar aldir. Við tölum, viljum að erindi okkar heyrist, köllum, við mælum til, við hugsum um merkingu orða og þess máls, sem að okkur er beint. Við erum tilkölluð í margvíslegum skilningi. Og við viljum vera í essinu okkar - vera vel fyrir kölluð.
Á miðöldum var oft talað um að menn væru kallaðir til ákveðinna starfa. Í ritum Marteins Lúthers t.d. kemur skýrt fram, að menn séu kallaðir til stöðu og starfa í lífinu. Einum er ætlað að verða smiður, öðrum að vera húsmóðir, bændur hafa sína köllun, háskólakennarar sína og aðrir hafa köllun til að stjórna hinum veraldlegu ríkjum. Þetta var köllun manna, sem á latínunni heitir vocatio. Á enskunni er í anda þessa talað um vocation, sem starf fólks, á þýskunni Beruf. Starf er köllun og það er hrífandi að meta vinnu sem trúarlegt athæfi og gott að geta sagt: “Ég hef köllun til að vera kennari” eða “ég hef köllun til að gera tölvuleik!”
Hugsunin var sú, að menn ættu að hlusta eftir til hvaða hlutverks Guð kallaði þá og þær. Mikilvægt væri, að gangast við köllun sinni til hinna veraldlegu starfa. Þjóðfélagið þarfnaðist þess. Einstaklingurinn væri hamingjusamari og lifði betur ef hann eða hún væri sátt við starfa sinn og sæi í vinnunni andlega merkingu og trúarlegt samhengi í puði í þágu mannfélagsins, þ.e. náungans og þar með Guðs.
Við ættum auðvitað ekki að vera einföld eða bláeyg varðandi þessa köllunarhugsun. Guð kallar okkur ekki inn í þröng störf. Guð starfar opið, kallar til góðs en ekki til heftingar. Allir eru kallaðir til vera góðir, heilbrigðir og kærleikssmitandi í veröldinni. Guð talar alls staðar, í sál okkar, í ferlum líkamans, í vinnunni, í vinahópnum, í náttúrunni, í þjóðfélaginu, í pólitík – já alls staðar þar sem menn vilja opna gagnvart réttlæti, náungaelsku, fegurð, dýrmæti og hamingju. Heyrir þú þær raddir?
Köllunartextar Í upphafi árs eru textar dagsins merkilegt íhugunarefni og varða köllun okkar í veraldarefnum og að tengja lífið við Guð. Í lexíu dagsins í 1. Samúelsbók er sögð eftirminnileg saga af því er Guð kallaði til musterissveinsins Samúels. Unglingurinn rauk upp um miðja nótt og hélt að meistarinn Elí þarfnaðist einhvers. Það var ekki fyrr en eftir þrjú köll, að þeir skildu, að kallið væri himneskt. Guð kallaði þrisvar áður en þeir áttuðu sig. Þá fyrst gat Samúel opnað vitund sína, svarað kalli og heyrt.
Svipað tilkall er í sögu guðspjallsins um Sakkeus. Hann var yfirtollari og skattstjóri (publicanus) í hinni ríku verslunarborg Jeríkó, sem er niður í Jórdandalnum, á svonefndum Vesturbakka. Á öllum öldum hafa klókir menn fundið leiðir til að græða. Klókur skattstjóri hafði tök á að komast yfir verulegar fjárhæðir. Sakkeus var séður. Hann var ekki Rómverji, heldur Gyðingur, sem hafði gengið í þjónustu erlends setuliðs, nýtti sér aðstöðu sína, og kúgaði og kreisti eins og fært var. Því var hann hataður. Allir voru á móti honum og fólk hindraði að hann geti séð Jesú. Mannfjöldin gerði sér leik að skaprauna litla manninum, láta hann finna fyrir líkamlegri smæð sinni með því að hleypa honum ekki fremst. Hann var látinn gjalda fyrir fjárplóginn með einelti. Sakkeus var ríkur en píndur, máttugur en fyrirlitinn í mannfélagi landa sinna.
Jesús kallar á hið innra Sakkeus var sekur um skattoftöku og þar með ósiðsemi. Hann heyrði ekki kallið hið innra um að láta af fjárplógslífi sínu. Hann skeytti ekki um samviskuhrópin. Hann var forhertur, heyrði ekki neyðaróp hinna féflettu. En svo gerðist hið ótrúlega, að Jesús lét sem hann tæki ekki eftir aðdáendum sínum, sæi ekki alla þessa réttlátu Gyðinga sem fögnuðu komu hans. Hann sá aðeins hinn versta, svíðinginn Sakkeus. Jesús kallaði til hans, vildi tala við hann og bað um, að hann fengi að snæða í húsi hans. Það var verst, því að snæða saman tjáir vináttu. Jesú var sama um almenningsálitið og vildi bara hitta manninn að baki tollaraklæðunum. Mönnum hefur eflaust orðið talsvert umhugsunarefni, að Jesús fór aðrar leiðir en sæmilegt var talið. Jesús kallaði þá sem áttu að vera ómennskir og siðlega “heyrnarlausir.” Er einhver boðskapur til okkar í því?
Enginn hafði kallað Sakkeus til mennsku og lífs sem Jesús. Sakkeus mat svo vel þetta kall, að hann breytti lifnaðarháttum sínum algerlega. Sakkeus reyndi að bæta öllum, sem hann hafði svikið eða haft af. Þetta er að heyra – heyra svo vel að lífið breytist. Megum við læra eitthvað af því?
Hverjir heyra og hvernig? Hvernig varða nú þessir textar okkur? Heyrum við? Heyrir þú raddir lífsins, þegar Guð kallar á þig? Gott fólk, sem vill vel, heyrir oft ekki þegar aðstandendur kalla á hjálp. Þá tala ég ekki um þá heyrn, sem við getum fengið bætta með tækjum og nútímatækni, heldur hina innri heyrn, skynjun og skilning, sem engin tækni fær lagað, aðeins opin vitund. Fólk heyrir ekki alltaf vel siðakröfur sem hljóma hið innra, kall um að breyta ábyrgt og án þess að aðrir líði fyrir. Siðlegt heyrnarleysi er því miður afar útbreidd skerðing eins og dæmin sanna. Sjálfshlustun og tiltal Heyrum við? Við forðumst ill tíðindi. Við heyrum kannski hversdagsgnýinn með eyrunum en heyrum ekki lífsköllin. Við höfum kannski áhuga á líkama okkar, ögum hann jafnvel, en forðumst að horfast í augu við einkenni veikinda, þetta tiltal líkamans. Við viljum hamingju en getum ekki heyrt þegar við þurfum að stoppa til að vinna með það sem ógnar samböndum, lífi og gleði fólksins okkar. Þegar við hættum að hlusta eftir röddum lífsins kemur dauðinn hægt en örugglega.
Kölluð til lífs Til Samúels var kallað og loksins áttaði meistari hans sig og kenndi nema sínum að opna fyrir Guði og leyfa Guði að tala. Sakkeus var hataður, en loks kom einn, sem virti manngildi hans og kallaði á manninn í honum. Sakkeus brást við, fann lífið að nýju, var tilbúinn að gera upp fortíðina og greiða öllum það, sem hann hafði svínað út og byrja nýtt líf.
Við þurfum að vakna og segja: “Tala þú, Guð.” Eða eins og Sakkeus, hoppa niður úr trénu sem við höfum klifrað upp í – öll eigum við okkar tré eða spýtu sem við sitjum á. Við eigum að fara með kallaranum, bjóða honum inn á heimili okkar. Við erum kölluð til að vera ábyrg í vinnu okkar og verkum. Við erum kölluð til að sinna hamingju og heilsu. Við erum kölluð til að heyra raddir lífsins í mannfélagi okkar, á heimilum okkar, í líkama okkar og í sál okkar. Við erum kölluð til lífs.
Þjónn þinn heyrir Svarið var, er og verður: “Tala þú, Drottinn, því að þjónn þinn heyrir.” Þá kemur Guð í eigin persónu, fer höndum um líkama, læknar og bætir heimilisbrag.
Í Afríku er stundum sagt, að sá sem borði einn sé sekur maður. Það er djúp speki í þeirri athugun. Jesús kemur á heimili hins kristna manns. Þar sem Jesús kemur hverfur sekt og einsemd. Þannig er líka borðhaldi kirkjunnar.
Við hið heilaga borð erum við viðurkennd - ekki fyrir útlit eða árangur í tröppuhlaupi samkeppninnar heldur sér Guð okkur sem manneskjur, kallar til okkar innri manns. Við erum ekki elskuð af því við erum góð, heldur verðum við góð af því Guð elskar okkur og kallar okkur. Veröldin öll er einn mikill Guðsraddakór. Guð kallar hið innra, í líkama okkar, heima, í vinnunni, í náttúrunni – já í öllu. Ef við bregðumst við eins og Sakkeus skerpist heyrn á raddir lífs. Lærum að heyra og bregðumst vel við. Vertu í essinu þínu. Vertu vel fyrir kallaður og vertu vel fyrir kölluð.
Amen
Lexía 1S 3.1-10 Sveinninn Samúel gegndi þjónustu Drottins hjá Elí. Orð frá Drottni var sjaldgæft á þeim dögum, vitranir voru þá fátíðar. Þá bar svo til einn dag, að Elí svaf á sínum vanalega stað. En augu hans voru tekin að daprast, svo að hann var hættur að sjá,og enn var ekki slokknað á Guðs lampa, en Samúel svaf í musteri Drottins, þar sem Guðs örk var. Þá kallaði Drottinn á Samúel. Hann svaraði: Hér er ég. Og hann hljóp til Elí og sagði: Hér er ég, því að þú kallaðir á mig. En Elí sagði: Ég hefi ekki kallað. Far þú aftur að sofa. Fór hann þá og lagðist til svefns. En Drottinn kallaði enn að nýju: Samúel! Og Samúel reis upp og fór til Elí og sagði: Hér er ég, því að þú kallaðir á mig. En hann sagði: Ég hefi ekki kallað, sonur minn. Leggst þú aftur til svefns. En Samúel þekkti ekki enn Drottin, og honum hafði ekki enn birst orð frá Drottni. Þá kallaði Drottinn enn á Samúel, í þriðja skiptið. Og hann reis upp og fór til Elí og sagði: Hér er ég, því að þú kallaðir á mig. Þá skildi Elí, að það var Drottinn, sem var að kalla á sveininn. Fyrir því sagði Elí við Samúel: Far þú og leggstu til svefns, og verði nú á þig kallað, þá svara þú: Tala þú, Drottinn, því að þjónn þinn heyrir. Fór Samúel þá og lagðist til svefns á sínum stað. Þá kom Drottinn og gekk fram og kallaði sem hin fyrri skiptin: Samúel! Samúel! Og Samúel svaraði: Tala þú, því að þjónn þinn heyrir.Pistill: Rm 1.16-17 Ég fyrirverð mig ekki fyrir fagnaðarerindið. Það er kraftur Guðs til hjálpræðis hverjum þeim sem trúir, Gyðingum fyrst, en einnig Grikkjum.Því að réttlæti Guðs opinberast í því fyrir trú til trúar, eins og ritað er: Hinn réttláti mun lifa fyrir trú.
Guðspjall: Lk 19.1-10 Jesús kom til Jeríkó og gekk gegnum borgina. En þar var maður, er Sakkeus hét. Hann var yfirtollheimtumaður og auðugur. Langaði hann að sjá, hver Jesús væri, en tókst það ekki fyrir mannfjöldanum, því hann var lítill vexti. Hann hljóp þá á undan og klifraði upp í mórberjatré til að sjá Jesú, en leið hans lá þar hjá. Og er Jesús kom þar að, leit hann upp og sagði við hann: Sakkeus, flýt þér ofan, í dag ber mér að vera í húsi þínu. Hann flýtti sér ofan og tók á móti honum glaður. Þeir er sáu þetta, létu allir illa við og sögðu: Hann fer til að gista hjá bersyndugum manni. En Sakkeus sté fram og sagði við Drottin: Herra, helming eigna minna gef ég fátækum, og hafi ég haft nokkuð af nokkrum, gef ég honum ferfalt aftur. Jesús sagði þá við hann: Í dag hefur hjálpræði hlotnast húsi þessu, enda er þessi maður líka Abrahams sonur. Því að Mannssonurinn er kominn að leita að hinu týnda og frelsa það.
