Gleðilega hátíð. Við fögnum nú helgum jólum. Enginn viðburður er stærri en sá er við nú fögnum.
Allt gerðist það þó svo hógvært og hljótt. Barn fæddist í litlu þorpi á
afskekktum stað. Það var ekki á heimili foreldra barnsins, heldur
fjárhúsi gisthúseiganda í Betlehem. Foreldrarnir voru þar aðeins
fátækir gestir. Sannarlega er það undur þegar barn fæðist. Þó
minnkar undrið er fram líða stundir og barnið verður eitt hinna mörgu milljarða
er fylla jörðina. Sumir verða þar fátækir og án möguleika til nokkurs á meðan
öðrum býðst auðlegð sem engu er lík. Hér liggur óréttlæti heimsins.
Það er ekki á valdi Guðs, óréttlætið er á ábyrgð mannkynsins. Það er á ábyrgð
okkar sem höfum flest ef ekki allt að huga að skorti og fátækt annarra.
Þó atburðurinn í Betlehem hafi um flest
verið hógvær þá gerðust þar þau undur að himnarnir opnuðust með söng englanna
og þeirri yfirlýsingu að sonur Guðs sé þar borinn í heiminn. Vitringar og fjárhirðar fengu að sjá og heyra að
þarna var eitthvað stærra og meira á ferð en nokkur gæti skilið. Þessi atburður
er okkur enn undur. Þó er búið að segja söguna oftar en nokkra sögu. Búið að
rannsaka atburðinn meira en nokkuð annað. Færustu hugsuðir hafa brotið heilann
um fæðingu Jesú í meir en 2000 ár og þeir eru enn að. Atburður þessi hefur
markað stærri spor í sögu mannkyns en nokkur annar. Um þennan atburð vitum við
af því að heimildir um hann í handritum hafa verið varðveitt. Sagan hefur verið
sögð ótal sinnum.
Það er til
saga um lítinn miða en hún er svona. Það gerðist á Hóteli í Tókyo í
Japan árið 1922 að vísindamaðurinn Albert Einstein dvaldi þar.
Þegar Einstein hugðist venju samkvæmt gefa þjórfé
til dyravarðar á hótelsins þá voru engir peningar í vösum hans. Þá voru góð ráð
dýr. Brá hann á það ráð að skrifa nokkur orð á miða og rétta
dyraverðinum. Á miðanum stóðu þessi orð: “Rólegt og hógvært líf
veitir meiri hamingju en leitin að velgengni sem einkennist af stöðugu
eirðarleysi.” Undir þessum orðum var nafn vísindamannsins. Þetta var
niðurstaða spekings. „Gættu að þessum miða, hann gæti verið mikils
virði í framtíðinni,“ sagði vísindamaðurinn í léttum tón um leið og hann lagði
miðann í hönd dyravarðarins. 95 árum síðar var miðinn seldur á 1,5 milljónir
dollara á uppboði en það jafngildir rúmlega 200 milljónum íslenskra
króna.
Sannarlega var
verðmætið ekki tilkomið vegna þess sem stóð á miðanum heldur vegna þess hver
skrifaði á hann. Það er hin einkennilega þverstæða. Því vissulega er merking
orðanna miklu merkilegri en undirskrift Einsteins. Orðin vitna um snilli
og speki. Miðinn var bara blað með bleki á. En heimurinn verðmetur
oft hluti vitlaust, þar verður form oft meira virði en
innihald. Sumt sem er svo ósköp hversdagslegt og lítils virði kann
að verða að miklum verðmætum í framtíðinni. Þess vegna kann að vera
hyggilegt að geyma margt og henda helst engu. Hver veit nefnilega nema að hið
ómerkilegasta pappírssnifsi verði að fundnu fé síðar.
Þannig var
líka um fæðingu Jesú í Betlehem. Atburður sem á sínum tíma var ekki svo
ýkja stór og ljóst að fáir vissu um. Hann er orðinn að einhverju sem er öllu
stærra. Hátíð þar sem hjörtun opnast í kærleika. Við gefum gjafir. Ekki bara
miða og jólakort með góðum orðum og frómum óskum, heldur líka
óendanlega ást og hlýju hvert til annars. Vegna Jesúbarnsins er svo margt gott
til í veröldinni. En vissulega hefur jólaatburðurinn ekki útrýmt allri illsku
og hatri. Þar er enn verk að vinna.
Frægð felur í sér peninga oft á tíðum. Að eiga
undirskrift íþróttahetju og mikilmennis og jafnvel mynd af sér með viðkomandi
er sumum dýrmætt. Að koma á stað þar sem einhver frægur hefur verið er líka of
ákjósanlegt. Poppstjarnan Justin Biber lét mynda sig á
flugvélarflakinu á Sólheimasandi. Sú auglýsing hefur reynst ómetanleg og þangað
rennur stöðugur straumur fólks að berja flakið augum og helst að ganga á væng
þess. Margir hafa lagt leið sína til Betlehem og borið augum
fæðingarstað frelsarans, vellina þar sem fjárhirðar gættu hjarðar og englarnir
sungu og vitringar fetuðu slóð. Þar eiga margir vitnisburð um trúarlega
upplifun.
En talandi um
miðann sem Einstein gaf frá sér. Það er rétt að minna á að fjöldi
handrita hefur fundist sem segja frá fæðingu Jesú, lífi hans og starfi. Allt
það er ómetanlegt í sjálfu sér. Ekki bara vegna þess hve gamalt það er heldur
líka miklu fremur vegna þeirrar visku og speki sem orðin lýsa.
Söfnunarárátta
er annars merkilegt fyrirbæri. Þau eru mörg sem safna ýmsum hlutum.
Frímerki og bækur hafa lengi heillað, pennar og merki af ýmsu tagi sem og
veifur og fánar ásamt með ýmsum íþróttvarningi. Það eru líklega engin takmörk
fyrir hverju fólk getur safnað. Marga dreymir um að safna peningum, hlutabréfum
og líka fasteignum og þar tekst sumum bærilega. Það er munur á
hóflegri söfnun sem dægradvöl og hreinni græði sem rekur fólk áfram
miskunnarlaust í að reyna að eignast sem flest og mest. Græðgin er nefnilega
harður húsbóndi, þrælahaldari beinlínis. Þau sem ganga græði á vald líta varla
glaðan dag frá þeirri stundu. Gleði manns yfir fyrstu íbúðinni vill viðkomandi
upplifa með kaupum á íbúð 2 og 3 en jafnvel þó íbúðirnar verði 1100 líkt og hjá
frægu íbúðafélagi er líklegt að gleðin yfir þeim sé lítil og áhyggjan meiri af
ávöxtun og arðsemi. Þannig er nefnilega leitin að velgengni sem Einstein ritaði
um að hún rekur mann áfram eins og þræl, sú leit verður mörkuð endalausu
eirðarleysi og óhamingju.
Einu sinni
hitti Jesús ungan en auðugan mann, sá spurði hvað maður ætti að gera til að
öðlast hið eilífa líf. Jesús benti honum á boðorðin og að fara að siðareglum
samfélagsins. Það sagðist maðurinn gera. Jesús bað hann þá að selja allar eigur
sínar og fylgja sér. Ungi ríki maðurinn gat það ekki. Hann var allt
of bundinn af því sem hann átti, hann gat ekki hugsað sér að
láta neitt frá sér til að fylgja Jesú.
Ég las á
dögunum frásögn af manni í Noregi. Hann átti ótrúlega lífssögu. Hann erfði
gríðarlega mikla peninga eftir foreldra sína. Sjálfum gekk honum líka vel í
viðskiptum og var það sem kalla má moldríkur. Lífsstíll hans var líka hreint út
sagt brjálæðislegur. Hann var með einkabílstjóra og Rolls Royce bifreið
og þegar hann fór erlendis þá var það í einkaþotu. Hann átti snekkju og
glæsihús í útlöndum. Matur og drykkur var ætíð af dýrustu gerð og á flottustu
veitingastöðum sem völ er á. Ekkert af þessu veitti honum hamingju eða sanna
gleði.
Maðurinn
leiddist út í meiri áfengisneyslu og síðar komu kókaín og önnur efni og áður en
varði var hann djúpt sokkinn í neyslu. Þetta leiddi til slæmra ákvarðana í
viðskiptum og einn dag voru fjármunir hans búnir, hann var lýstur
gjaldþrota. Við tók langt ferli í neyslu þar sem maðurinn var
bókstaflega útigangsmaður í Osló. Fyrir tilstilli Hjálpræðishersins komst
líf hans í betra stand. Hann fór í fíknimeðferð og gerðist sjálfboðaliði hjá
Hjálpræðishernum. Hann starfar einnig í dag í hlutastarfi hjá Oslóarborg við að
hreinsa rusl af gangstéttum. Það sem var merkilegt við frásögn mannsins var að
hann sagðist í dag vera hamingjusamur. Hann væri að vinna við eitthvað sem
hefði tilgang og líf hans væri því ekki eins innantómt og áður. En það sem
mestu skipti þó er að í dag ætti hann góða vini sem honum þætti vænt um og þeir
sýndu honum umhyggju líka. Þessi maður fann hamingjuna í hinu rólega og hógværa
lífi og það sem ekki var svo lítils vert, hann eignaðist góða vini.
Þessi ótrúlega
frásögn er sönn. Hún er líka nánast eins og sagan sem Jesús sagði um glataða
soninn. Þar er sonur sem vildi fá arfinn sinn og fór út í heim og eyddi þar
öllu og kemur aftur heim allslaus. Vinirnir hurfu með fjármununum. Heima er
honum hins vegar fagnað og þar mætir hann kærleika og umhyggju. Sonurinn kom
heim í öryggi fjölskyldunnar þar sem allt var í föstum og einföldum skorðum.
Hvað sagði
ekki Einstein?
“Rólegt og
hógvært líf veitir meiri hamingju en leitin að velgengni sem einkennist af
stöðugu eirðarleysi.”
Ég held við
ættum að hugleiða þau orð vel. Er ekki margt sem við gætum hætt að eltast við
og einmitt þá gætum við orðið hamingjusamari?
Fæðing Jesú er stór atburður. Inn í
myrkur haturs og vansældar sendi Guð son sinn til að fæðast sem ungabarn undir
skini stjörnu í Betlehem. Þá skein ljós yfir myrkrið skærast og
það heldur áfram að lýsa í atburðum jólanna. Það ljós er kærleikurinn
til allra manna. Líf Jesú, orð hans og athafnir birta ljós sem er
ekki af þessum heimi. Það ljós hefur mörgum reynst vel í baráttunni við myrkrið
og óreiðuna sem víða sækir að.
Jesús svarar, í guðspjöllunum, mörgum knýjandi
spurningum um tilgang lífsins, um kærleika og ást. Spurningum um sátt og
frið, umhyggju og umburðarlyndi og siðgæði er öllu tekur fram. Þar er að finna
lykil að innihaldsríka og hamingjusamara lífi.
Guð gefi þér og þínum gleðilega hátíð ljóss og
friðar og megi birta jólanna lýsa þér á nýju ári.
