Torfbær verður steinhús
Pabbi ólst upp í torfbæ. Hann bjó norður í landi á litlum bæ ásamt foreldrum sínum og bræðrum. Á næsta bæ bjó föðurbróðir hans. Þau sinntu bústörfum – tóku örugglega á móti miklum fjölda lamba.
Það var ekki rafmagn í torfbænum, slíkur lúxus þekktist fyrr en seinna, kannski um það leyti sem þau fluttu í reisulegt steinhús sem reist var á staðnum. Þá breyttist margt.
Svo varð pabbi unglingur og ungur maður og ofaná vinnuna í sveitinni bættist líka vinna í sláturhúsinu í þorpinu sem var nálægt og sjálfsagt var sitthvað fleira sem gripið var í. Svo kynntist hann mömmu sem var ævintýragjörn borgarstelpa sem vann sumarlangt í hótelinu í kaupstaðnum. Þau fluttu síðan í borgina. Þannig var sú saga.
Þetta er ekkert merkileg saga þótt hún sé mér kær. Þetta er saga þúsunda, jafnvel tugþúsunda sem hafa á síðustu áratugum hafið lífið úti á landi og flutt búferlum til til höfuðborgarsvæðisins.
Ísland er að breytast. Sveitasamfélagið dregst saman. Borgin stækkar.
Við höfum flutt úr torfbæjum í timburhús og steinhús. Flutt úr sveit í bæ í borg. Og timburkirkjan þar sem allir þekktu alla er orðin að steinkirkju þar sem sumir þekkja suma.
Sveitaferðin og burður í beinni
Sveitaferðir eru ómissandi hluti af vori leikskólabarna. Þið sem eruð í yngri kantinum hér munið örugglega eftir nokkrum slíkum og foreldrarnir líka. Íslensku þjóðinni var boðið í sveitaferð í vikunni, nánar tiltekið var okkur boðið að fylgjast með sauðburði að Syðri-Hofdölum í Skagafirði í heilan sólarhring. Þessi sveitaferð átti meira að segja sitt eigið hashtagg:
Rúv bauð til ferðarinnar sem stóð frá hádegi á uppstigningardegi fram að hádegi daginn eftir. Fyrirmyndin er norsk og útsendingin var vel heppnuð.
Athygli þjóðarinnar var fönguð og við fengum innsýn í það sem sumir þekkja en ekki margir. Landinn var mættur inn í stofu til að kenna okkur um lífið og dýrin.
Stóru spurningarnar
Sem manneskjur stöndum við frammi fyrir sístæðum spurningum: - Hver erum við? - Hvaðan komum við? - Hvað er að vera manneskja? - Hvað er að vera Íslendingur?
Og svo eru það auðvitað spurningarnar um tilgang og merkingu: - Til hvers erum við? - Hvað er gott og hvað er illt? - Hvernig er maður góð manneskja?
Ein leið til að leita svara svona spurningum er með því að horfa til hefða og umhverfis. Horfa til þess hvar við höfum verið. Ég held #beintfráburði hafi einmitt verið slík tilraun. Tilraun til að minna okkur á að Ísland var einu sinni sveitasamfélag og er það að hluta til ennþá. Áminning um að við eigum að vera stolt af því.
Við sjáum víða vísanir til þessa, til dæmis þegar íslenskar vörur eru kynntar:
„Lambakjöt. Á diskinn minn.“ „Íslenskt grænmeti. Þú veist hvaðan það kemur.“
#beintfráburði kallast á við sjónvarpsþáttinn Landann sem hefur notið mikilla vinsælda. Eitt af markmiðum hans er að leiða okkur á staði sem virðast fjarlægir en eru það ekki í raun.
Þetta er áhugaverð, gagnleg og mikilvæg dagskrá og hún snerti svolítið við prestinum af því að fjárhúsið er kristnu fólki mikilvægt.
Beint frá …
Hvað fleira í samfélaginu þarf að taka svona til meðferðar? Í kynningu sinni á dagskránni nefndi Rúv fjórar sambærilegar útsendingar sem norska ríkissjónvarpið hefur staðið fyrir:
- Fyrir þremur árum sigldi skemmtiferðaskip með strönd Noregs. Þar fékkst innsýn í landið. Svona lítur landið okkar út - frá öðru sjónarhorni voru skilaboðin.
- Fyrir tveimur árum var helgarútsending um eldivið og arineld. Þar gafst tækifæri til að íhuga hitann í húsunum. Svona hitum við húsin.
- Sama ár var sýnt frá norsku prjónakvöldi. Svona verður peysan þín til.
- Og í fyrra var öll norska sálmabókin sungin í beinni útsendingu. Svona er sungið um Guð.
Mig langar að staldra við þetta seinasta. Enda er ég prestur og við í kirkju. Ég held nefnilega að við gerðum gagn í því að beina sjónum landans að hinum trúarlega þræði í lífsmynstri okkar Íslendinga. Hann þykir ekki alltaf hipp-og-kúl en hann er þarna. Og hann er mikilvægur og hefur verið um aldir.
Bænir og Biblía
Um allt land - í sveitinni og í borginni - eru til dæmis börn sem læra bænir af mæðrum og feðrum. Læra vers eins og Vertu Guð faðir, faðir minn og Nú er ég klæddur og Vertu nú yfir og allt um kring og öll hin versin sem eru okkur kær og fylgja frá upphafi lífsins til enda þess.
Um allt land eru börn sem læra Biblíusögurnar. Læra um Adam og Evu í aldingarðinum, Nóa og dýrin í örkinni, Davíð og Golíat, Jesú sem gerði kraftaverk.
Þetta er þáttur heimilisins. Sum börn taka líka þátt í kirkjustarfinu og flest þeirra fermast og sum halda áfram í unglingastarfi kirkjunnar. Hvers vegna? Vegna þess að trúin skiptir máli og vegna þess að þetta er vandað og gott félagsstarf fyrir ungt fólk – sem er að auki ókeypis.
Uppeldið í trúnni er málefni heimilisins í samstarfi við kirkjuna. Fræðslan um trúna fer þar fram og hún fer líka fram í kirkjunni. En það eru fleiri aðilar sem koma að þessu. Til dæmis skólinn.
Í skólanum, í skólanum
Og það skiptir máli að vel takist til á þeim vettvangi. Að fræðslan sé vönduð og það sé nóg af henni.
Þess vegna er vont að krakkar fái ekki lengur Nýja testamentið og Sálmana að gjöf í skólum í Reykjavík. Ástæðan er sú að það sendir röng skilaboð, sendir þau skilaboð að ritin í Nt eigi ekki heima í skólunum. Samt eru þau hluti af grundvelli menningar okkar og þekking á þeim nauðsynleg til að skilja bækur og bíómyndir, tónverk, leikrit og tungumál. Við þurfum að bæta úr þessu.
Við þekkjum jú til bókakynninga í grunnskólum - til dæmis fyrir jólin. Þar fer ekki fram ritskoðun eða ritrýning á innihaldi hennar. Höfundum er einfaldlega treyst. Við þurfum líka að treysta þeim sem þekkja Biblíuna.
„Þetta er eðlilegt“
Norðmenn sungu alla sálmabókina sína síðasta vetur. Það var sent í beinni í Ríkissjónvarpinu þeirra og á vefnum.
Útsending af þessu tagi „normalíserar“. Hún segir ekki aðeins: þetta gerist Hún segir: þetta er eðlilegt. Svona fæðast lömbin.
Og: Þegar lömbin fæðast er þeim sýnd umhyggja. Þau mæta ekki bara, tilbúin og plastpökkuð í frystikisturnar í Bónus.
Það hefur gildi fyrir samfélagið að „normalísera“. VIð eigum að gera meira af því.
Til dæmis með:
- 60 klukkustundum af sálmasöng.
- 60 klukkustundum af morgun- hádegis- kvöldbæn.
- 60 klukkustundum af kirkjulífi.
- 60 klukkustundum af leik barna í borginni.
Við skulum byrja fljótt. Ekki seinna en í haust.
Það er boðskapur dagsins.
Dýrð sé Guði sem elskar heiminn, dýrð sé syninum sem var sendur svo við fengjum að kynnast þessari ást og dýrð se heilögum anda sem er þessi ást.
