Eftir seinni heimstyrjöld voru haldin stríðsréttarhöld í Nürnberg. Vitni var leitt fram. Sá hafði flúið gasklefana, farið huldu höfði og leitað afdreps í Gyðingakirkjugarði í Wilna í Póllandi. Saga mannsins var rosaleg. Hann varð vitni að fæðingu barns í grafhvelfingu. Ung kona, sem einnig fór huldu höfði og hafði ekki í önnur hús að venda en þessa undarlegu fæðingardeild í friðarhöfn dauðans, ól barn sitt á svig við umhverfi sitt. Starfsmaður kirkjugarðsins, áttræður grafari, var eina tiltæka ljósmóðirin á svæðinu. Þegar barnið hafði rekið upp fyrstu grátrokuna muldraði hinn aldraði Gyðingur og trúmaður: "Mikli Guð hefur þú loksins sent okkur Messías? Hvar ætti Messías að fæðast ef ekki í gröf.”
Þremur dögum síðar sá vitnið í Nürnberg barnið og móður þess á nýjan leik. Hungruð og örvæntingarfull móðirin gat ekki mylkt barni sínu. Eina fæða barnsins voru tárin, sem hrutu af hvörmum hennar. Mikli Guð hefur þú loksins sent okkur Messías? Hvar ætti Messías að fæðast ef ekki í gröf?
Kirkjugarður, barnsgrátur og von. Aðstæðurnar ómögulegar og næsta myrkar barni. En vonin sprettur fram í ákalli til Guðs. Guð sendir þú, inn í þessar aðstæður gjöf þína, lausnarann, svar þitt? Vonin ber sína ávexti ekki síður þegar að sverfur, vellur fram eins og lind úr einhverjum varasjóði tilverunnar, þegar allt er komið í þrot.
Sagan frá Wilna er þrungin af merkingu og boðskap. Áminning okkur, sem höfum tamið okkur að trúa því, að páskar séu eðlilegt framhald föstu og kyrruviku. Hvað hugsum við á föstu? Hvert er þitt líf? Hvernig túlkar þú tilveru þína? Reynir þú að sætta andstæðurnar í líf þínu, sverfurðu niður broddana? Í samfélagi okkar er unnið gegn ofbeldisverkum. Við erum fjarri vígaslóð heimsins. En í velsældinni hættir okkur til að fletja út tilveru okkar og gleyma því að við erum óendanlega mikils virði, ótrúlegir gimsteinar, sem ekki má skerða og skemma. Ástæðan er sumpart sú, að við skiljum ekki tilveru okkar dramatískt. Sjáum ekki hæðir og lægðir, það sem upp úr rís og það sem niðurlægir.
Grafarinn gamli í Wilna var nauðbeygður til að stara opineygður á nakta veröld, heim hinna mestu átaka lífs og dauða. Hann tók á móti barni í myrkri. Hann túlkaði tilveruna róttækt, annað hvort sem myrkur eða ljós, annaðhvort líf eða dauða.
Merking píslarsögunnar
Það er skírdagur, dagur hreinsunar. Orðið að skíra merkir að hreinsa. Fólk hreinsaði í hinu ytra. Í kirkjunni voru ölturun þvegin og hreinsuð á þessum degi. Allt á þetta rætur í að Jesús þvoði fætur lærisveinanna og bjó þá til máltíðar eins og textar dagsins greina frá. Enn í dag verða þessir kyrruvikudagar tilefni kristnum lýð, að halda á sálardjúpin og íhuga merkingu píslarsögunnar.
Hvaða máli skiptir okkur dauði og þjáning Jesú? Hefur okkur yfirsést að við og Jesús erum samferðamenn? Hefur okkur lærst að skilja hvaða gildi það hefur að fylgja honum á göngunni? Hvernig getur krossfesting manns orðið okkur að gagni? Hvernig getur þessi torráðna saga guðspjallanna verið okkur haldreipi, saga sem síðan endar með torskreinanlegri upprisu?
Allir eiga einhverjar óleystar trúargátur. Hvernig getur þjáning eins manns skipt aðra sköpun, hvernig geta afbrot verið bætt með aftöku? Hvernig getur sátt við Guð grundvallast á hinu mesta ranglæti? Er þjáning og pína Krists frábrugðin písl annarra? Var Jesús maður eða var hann meira en maður? Var hann Guð-maður, var hann Guð? Hvað þýðir það, að hann hafi verið Guð? Þetta eru þær spurningar sem leita á hugann og hafa raunar verið viðfangsefni allra kristinna manna frá öndverðu og munu verða. Allar hreyfingar í guðfræðinni fyrr og síðar hafa verið tilraunir til að leita lausnar á þeim. Það er svo óendanlega margt í tilveru okkar sem við skiljum ekki. Skilur þú til fullnustu ást þína, til barna þinna eða maka eða náttúru? Skilur þú grimmd nauðgarans og valdslosta kúgarans? Torræð öfl eru að verki í lífi manna, öfl sem skynsemin á í erfiðleikum með.
Guðsaugun
Mestu máli skiptir að læra að sjá með nýjum augum, hverfa frá eigin sjónarhóli, hætta að dæma út frá eigin geðþótta. Við þurfum að læra að horfa með augum Guðs, sjá sálf okkur og veröld alla frá sjónarhæð himinsins. Það er erfitt að setja sig í spor annarra manna, sjá tilveruna með þeirrra augum og lifa sig í annarra tilfinningar. Sýnu erfiðara er að setja sig í Guðs spor, að lifa og skynja, horfa og bregðast við eins og Guð.
Á föstunni og í kyrruviku göngum við á vit sögu Jesú. Með því að fylgja Jesú eftir með íhugun förum við smátt og smátt að sjá heiminn með Guðsaugum. Förum að sjá að saga Jesú er saga Guðs um þig og mig og heim allan. Þá förum við að skynja að Guð segir sögu um sig og afstöðu sína gagnvart okkur öllum.
Með Jesú
Að nálgast Guð er ekki að skilja hann heldur ummyndast. Að fylgja Kristi er ekki að skilja þjáningu hans heldur fara með honum, þjást með honum, biðja með honum, leyfa honum að leiða okkur, vera í okkur. Jesús hefur gengið um öldudal mannlegrar þjáningar og þjáist áfram meðan einhver hinna minnstu systra eða bræðra líður. Við getum brugðist við erfiðum tíðindum og eigin sorg með því að skríða inn í skel og gera tilraun til að syngja sál okkar í svefn með vonarrauli um betri tíð. En sá söngur er haldlaus ef við viljum ekki hafa fyrir hinni björtu framtíð.
Lífsvirkni
Líf Jesú einnkenndist ekki af uppgjöf, allur ferill hans markaðist af vilja til lífs og umsköpunar. Það líf sem Jesús hvatti til var ekki trúarlíf í skúmaskoti sálarinnar, eitthvað hulið einkamál, eða blíð og átakalaus barnatrú og vilji til að sætta sig við allt misrétti. Sú hvatning og sá kraftur, sem Jesús miðlaði var kvaðning til baráttu gegn öllu því sem heftir gott og gleðiríkt líf. Að fylgja Jesú getur ekki þýtt aðgerðarleysi né uppgjöf. Þvert á móti er Jesúfylgdin virk og starfarík afstaða, sem einkennist af þori og kjarki til að horfast í augu við lífið eins og það er og vilja og afli til að breyta þeim aðstæðum sem brjóta í bág við vilja Guðs. Kristnir menn kalla þetta fagnaðarerindi og það eru gleðifréttir um frelsi hinna fátæku, lausn hinna þjáðu og kúguðu, lækningu hinna sjúku, frelsun hinna pyntuðu og styrking hinum hrelldu. Þessi boðskapur á að vera okkur öllum hvatning til að svipta hulunni af blekkingarvefum sem umvefja okkur á vinnustað, út í hinum stóra heimi stjórnmála, syrjalda, arðráns og kúgunar. En einnig í heimilislífinu og inn í sjálfum okkur. Það er okkur kannski erfiðast að viðurkenna og opinbera sjálfsblekkingu okkar.
Guð fer fyrir
"Mikli Guð hefur þú loksins sent okkur Messías?" Lítið barn fæddist í Wilna. Þremur dögum síðar hafði það ekki fengið neina mjólk úr móðurbrjóstum. Vonir öldungsins kulnuðu enn einu sinni. Skírdagspísl og dauði á föstsudeginum fyrir páska. Hefur þú loks sent okkur lausnara og leiðtoga? Ekki verður slíkur til í pólitíkinni heldur í hinum óskaplegustu aðstæðum. Þetta er baksvið páskaupplifunar. Barnið dó, en Kristur reis.
Hver ert þú, hver er þín ganga? Hvaða hugsanir lifa í þér? Vertu ekki kulnun að bráð. Þú ert ekki gagnslaus funi sem hverfur endanlega í gröf. Ekki tilgangslaus blossi og ekki einskis virði. Þér er ekki sama um til hvers þú ert - vegna þess að í þér blundar eilífðin, sá eldur sem þér er lagður í brjóst sem manneskju.
Líf manna er stöðug barátta milli nætur og dags, vonar og vonbrigða. Lífið, þitt og mitt á engan ódýran endi. Boðskapur Guðs kemur til okkar, að enginn maður er sendur heldur kemur Guð - og deyr, sýpur dreggjar úr bikar mannlífsins í botn. Úr þeirri grafhvelfingu sprettur fram það nýja líf, sem binda má von við. Sú saga varð ekki aðeins einu sinni heldur er hún táknræn saga um sögu okkar.
Leyfðu anda Guðs að skíra þig hið innra og gakktu óhikað fram til veislu himinsins hér á eftir og meðtak þú ástgjöf hans sem elskar þig og vill umfaðma þig alltaf og ævinlega.
