Arnaldur Arnold Bárðarson

27. febrúar 2022

• Sunnudagur í föstuinngang (quinquagesima)

Vitið þið hvað orðið speki þýðir?  Já, auðvitað hafið þið heyrt orðið og líklega segið þið viska og fer það nærri. Sagt var hér áður að menn væru spakir í merkingu þess að þeir hefðu visku en líka rósemd eða æðruleysi. Sá sem hefur speki hefur lært margt um lífið og kann að takast á við nýja og gamla hluti. Það er nefnilega jafnnauðsynlegt að kunna að «leggja» frá sér hið liðna eins og að mæta því nýja.

«Enda þótt speki Guðs sé í heiminum gátu mennirnir ekki þekkt Guð með sinni speki. Þess vegna ákvað Guð að boða það sem er heimska í augum manna og frelsa þá sem trúa.» segir Páll postuli í pistli dagsins sem lesinn var hér áðan.  Til að setja það á skiljanlegra mál sem Páll er að segja hér,  Þá er hann að segja að mannkynið hafi ekki með skynsemi sinni og hugsun getað komist nálægt Guði sínum eða þekkt hann. Þess vegna hafi Guð ákveðið að finna nýja leið. Sú leið var í gegnum fæðingu sonar Guðs, Jesú Krist,  sem dó fyrir syndir allra manna á krossinum. 

Að einhver deyi þannig er auðvitað óskynsamlegt en um leið þá er það hin nýja leið Guðs til að bjarga mannkyninu frá eigin illsku. Illskan var alltaf mjög fær í að nota skynsemina til að búa til ýmis lög og reglur sem mátti síðan brjóta og beygja að eigin vild. En trú á eitthvað sem er fagurt og gott er erfitt að afvegaleiða til illsku. Þannig kemur trúin á Jesú í staðinn fyrir skynsemi okkar.  Ekkert sem Jesús sagði eða gerði ber í sér minnsta vott af illsku. Hann er hinn fullkomni kærleikur. Jesús var líka fullkomlega saklaus þegar hann var negldur á krossinn á páskunum.  

Nú er ófriður í Evrópu. Einhverjir sem deyja á þessu augnabliki af því öðrum fannst stríð vera nauðsynlegt. Eins og menn hafi ekki lært af fyrri stríðum og  hörmungum. Illskan er þannig sístarfandi og virk á öllum tímum og líka í okkar samtíð. Kærleikur Jesú Krists er það eins sem getur staðið gegn illskunni. Þau sem þekkja Jesú og eiga hann sem lifandi frelsara geta aldrei farið í stríð gegn öðrum. Það er sannleikur!

Við vitum hver Jesús var og hver hann er í dag.  Við lesum um hann í Biblíunni og við þekkjum hann í gegnum okkar persónulegu trú.  Við erum á tíma í kirkjunni sem kallast sunnudagur í föstuinngangi.  Það er að koma tími sem nefnist  fasta. Það var reyndar góður tími fyrir okkur Íslendinga því hér áður var venja að neita sér um að borða kjötmeti á föstu, 40 dögum fyrir páska.  En það mátti borða fisk og af honum áttu Íslendingar nóg og gátu selt öðrum þjóðum. Nú er þessu reyndar aðeins öðru vísi farið. Sumir Íslendingar eiga mikið af fiski og geta selt öðrum þjóðum, aðrir eiga engan fisk. Og hvernig það varð þannig höfum við fengið að sjá í hinum fjörugu þáttum Verbúðinni í sjónvarpinu.  Þjóðirnar sem áður borðuðu mest fisk á föstutímanum vilja alveg fisk á stórhátíðum líka. Fasta hefur ekki svo mikla merkingu lengur og margir vita ekki hvað hún þýðir. Að fasta var það að neita sér um eitthvað gott, eins og kjöt og borða einfaldari mat. Hugsunin var að það væri verið að undirbúa sig fyrir páskahátíðina því þá yrði veisla. Við fögnum því á páskum að Jesús er upprisinn!

«Nú förum við upp til Jerúsalem og mun allt það koma fram sem spámennirnir hafa skrifað um Mannssoninn.» segir Jesús við lærisveina sína tólf. Það voru að koma páskar þegar þetta var sagt. Jesús var búinn að lifa og starfa með fólkinu sínu.  Hann var búinn að ferðaðist um í Palestínu, búinn að kenna, lækna og gera ýmis máttarverk. En nú vissi hann sjálfur að það líður að endalokum. Þó ekki endalokum alls heldur tíma umbreytingarinnar.  Jesús vissi að dauðastundin var nærri. Páskar, hin mikla og forna hátíð þar sem Gyðingar minntust flóttans frá Egiptalandi var að koma. Jesús ætlaði að halda hátíð með vinum sínum í Jerúsalem. En hann vissi líka hvað beið hans.  Það sagði hann lærisveinunum. Að hann myndi verða framseldur heiðingjum er myndu hæða hann, misþyrma honum og hrækja á hann og húðstrýkja og lífláta en síðan  á þriðja degi muni hann upp rísa. Lærisveinarnir skyldu ekkert hvað Jesús var að tala um.

Við erum stundum í þeim sporum að skilja ekki eitthvað sem við okkur er sagt. Skilja ekki aðstæður og þvælast bara áfram einhvern veginn. Þannig voru líka lærisveinarnir, þeir fylgdu Jesú en skildu oft ekki það sem hann sagði eða gerði.  Nú getum við hins vegar lesið um allt sem gerðist á þessum páskum þegar Jesús dó og reis upp aftur.  Við getum líka lesið um allt sem gerðist eftir það. Um alla þá sem fóru að trúa á Jesú og orð hans. Við getum lesið um kirkjuna sem varð til og hefur lifað af gegnum meira en tvö þúsund ár. Það er langur tími satt að segja og honum er hvergi nærri lokið, sagan heldur áfram. Þeir sem gengu með Jesú til Jerúsalem á þessum páskum eru dánir en nýtt fólk bætist stöðugt í hóp þeirra sem ganga með hinum upprisna Jesú til páskahátíðarinnar.  Og af því að við þekkjum þessa sögu þá ættum við líka að vera fær um að skilja hvað allt þetta hefur að segja fyrir okkur í dag. Við dóum syndinni og illskunni en risum upp til nýs lifs í kærleikanum fyrir trú á Jesú.   

Áður en Jesús var krossfestur, var hann pyntaður, hann var hæddur og það var hrækt á hann. Hráki er einkennilegt fyrirbæri. Í gamla daga tuggðu karlar tóbak og hræktu út úr sér brúnum leðjutaumum. Þá voru hafði hrákadallar til að skyrpa í því enginn vildi hafa brúnar tóbaksklessur á gólfinu. Ég sé í íþróttum fólk sem þarf að hrækja mikið, nánast allir knattspyrnumenn hrækja, kannski það sé til merkis um að þeir séu fljótir að hlaupa eða sparki fast? 

En hvað skyldi hrákinn eiga að þýða.   Hrákinn er tákn um „líkamlega ærumeiðingu“ sagði eitt sinn í dómi héraðsdómara.  Þá hafði maður hrækt á lögreglumann og fékk fyrir það refsingu og varð að borga sekt.  Hráki hefur frá fornu fari verið tákn um óvirðingu og dónaskap. Hráki hefur oft orðið tilefni til rifrildis, slagsmála og jafnvel dauðsfalla. Í Afríku blessa konur ungbörn með því að skyrpa munnvatni á þau. Fjöturinn Gleypnir sem batt Fenrisúlf í Eddukvæðum var gerður m.a. úr hráka fiska og þess vegna er ekkert lengur til sem heitir fiskihráki segir sagan.

Jesús hrækti ekki á nokkurn mann enda vitum við að hann var góður við alla og líklega hefur hann heldur ekki spilað fótbolta. En það gerðist einu sinni að hann hrækti á jörðina og hrærði hrákanum saman við mold og bar svo leðjuna í augun á blindum manni. Sá læknaðist og fékk aftur fulla sjón. Það getur sem sé verið lækningamáttur í hrákanum. Stundum hrækjum við að öðru fólki. Kannski ekki bókstaflega heldur fremur þegar við sýnum öðrum lítilsvirðingu. Þegar við baktölum einhverja og skyrpum út úr okkur vondum orðum sem illar hugsanir okkar hafa sett saman.  Þá erum við ekki ólík þeim sem hræktu á Jesú! Við erum alla vega ekki eins og mæðurnar í Afríku sem vilja blessa börn sín með hráka á enni. Það er í góðum tilgangi. Vatn þvær burtu óhreinindi, hráki móður á enni barnsins getur að mati þeirra bægt illu frá.

Við sem hér erum fáum bráðum páskana í heimsókn. Það er kærkomin hátíð sem minnir okkur á að vorið fer að koma. Það hressir okkur í þessum erfiðu vetrarstormum sem nú geisa. Páskaliljur og páskaegg eru tákn um líf. Þau minna á gleðina sem því fylgir þegar líf kviknar.  Liljurnar þrýsta sér upp úr kaldri jörðinni. Þar liggur laukurinn eða fræið í dvala uns hentugur tími kemur. Fyrsti «hráki» vorsins, þegar jörðin þiðnar aðeins, vekur líf. Grænn stilkur, græn blöð og gul blóm eru ávöxtur páskaliljanna. Þá kemur vorið sjálft líka fljótlega. Og með vorinu koma litirnir inn í líf okkar aftur. Við erum að nálgast betri og bjartari tíma.

Regnbogi himinsins er mikið undur. Hann er einskonar litabrú sem tengir saman tvo staði. Hann er sýnilegur og raunverulegur okkur í allri sinni dýrð þar sem hann myndar háan boga yfir okkur. Mörg okkar hafa trúað á gullkistu sem geymd væri undir rót regnbogans. Kannski er það satt því fjársjóði er víða að finna. Eins og til dæmis hjá þeim sem eiga allan fiskinn í sjónum á meðan við flest eigum ekki einu sinni fiskibein, hvað þá fiskhráka.  Vandi okkar flestra er hins vegar sá að við náum aldrei þeim stað þar sem jörð og regnbogi mætast. Mörg okkar eignast því enga fjársjóði.  Kannski snýst sá vandi um hæfni okkar til að finna fremur en að það sem við leitum að  sé ekki til staðar.  Kannski á þetta líka við um trú. Trúin er fjársjóður. Trúin er eins og regnboginn, sýnileg hjá þeim sem eiga hana.

Regnboginn er tákn um sáttmála í Biblíunni. Sáttmála milli Guðs og mannkyns um ást og kærleika. Þannig er regnboginn tákn um eitthvað sem við erum að leita að. Kannski er hann áminning um að vegurinn ætti að liggja til okkar eigin Jerúsalem.  Þegar ég tala  hér um Jerúsalem þá vísa ég til þeirrar borgar sem Jesús stefndi til. Staðarins þar sem hann fékk að upplifa sína mestu niðurlægingu en líka stærsta sigur. Jerúsalem er borg upprisunnar þar sem gjöf trúarinnar er gefin, - krossfestingin. Þar undir regnboganum er hinn sanni fjársjóður.  Jesús sem sigraði dauðann á krossinum og reis upp á páskadegi. Jesús  er hinn sanni og lifandi frelsari okkar. Jesús sem vill ekki stríð, enga hráka eða slæm orð,  heldur aðeins kærleika og gæsku í samskiptum okkar allra.

Dýrð sé Guði, föður og syni og heilögum anda. Svo sem var í upphafi, er og verður um aldir alda. Amen.

Takið postullegri kveðju: Náðin Drottins vors Jesú Krists, kærleiki Guðs og samfélag heilags anda, sé og veri með yður öllum. Amen.

Prédikun í Selfosskirkju sunnudag í föstuinngangi, 27. febrúar 2022.